Τετάρτη 27 Μαΐου 2015

Τα κροκοδείλια δάκρυα χύνονται πάνω από την Παλμύρα

H Παλμύρα έπεσε… Είναι πλέον στα χέρια τους. Τα αγάλματα της Μοσούλης κατακρεουργήθηκαν, η Βιβλιοθήκη της Μοσούλης – 112.000 χειρόγραφα και 8.000 βιβλία – έγιναν στάχτη. Η Χάτρα καταστράφηκε. Χιλιάδες αντικείμενα μακραίωνου πολιτισμού του ανθρώπου, όταν δεν σπάνε με βαριοπούλες, βρίσκουν διεξόδους στους διεθνείς διαδρόμους αρχαιοκαπηλείας, αποθηκεύονται για λίγο διάστημα, μέχρι δηλαδή να αποκτήσουν πλαστά πιστοποιητικά μονιμότητας και μετά εμφανίζονται στις αγορές της Ευρώπης και κυρίως των ΗΠΑ.
Αλλά σε ποιών πραγματικά καταστροφικά χέρια βρέθηκαν όλα αυτά τα αναντικατάστατα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς; Ποιος είναι ο αληθινός δράστης αυτών των «εγκλημάτων πολέμου», όπως τα έχει χαρακτηρίσει ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Μπαν Κι Μουν.
Είναι ο ίδιος που το 2003 «εξαφάνισε» 32.000 αντικείμενα από 12.000 αρχαιολογικούς χώρους στο Ιράκ, που έκλεψε 15.000 αντικείμενα από το Εθνικό Μουσείο της Βαγδάτης, που είχε μετατρέψει την αρχαία Βαβυλώνα σε στρατόπεδο 2.000 στρατιωτών των ΗΠΑ και των συμμάχων τους και χώρο διέλευσης βαρέων οχημάτων. Είναι ο ίδιος που τον Οκτώβρη του 2011 «εξαφάνισε» από τη Λιβύη το «Θησαυρό της Βεγγάζης», δηλαδή 8.000 χρυσά και ασημένια νομίσματα, κοσμήματα, κοσμήματα και άλλα αντικείμενα ανεκτίμητης ιστορικής και αρχαιολογικής αξίας.
Το ισλαμικό κράτος, οι «τζιχαντιστές», είναι το πιο δολοφονικό και αιμοσταγές χέρι του ιμπεριαλισμού, αυτού δηλαδή που ισοπέδωνε κράτη, κατακρεουργούσε λαούς και μαζί κατέστρεφε και κατέκλεβε μνημεία και αρχαιότητες στο Ιράκ και τη Λιβύη. Ο στόχος διπλός: για να «σβήσεις» από το χάρτη ένα λαό, προκειμένου να εκμεταλλευτείς κάθε σπιθαμή πλούτου που διαθέτει η πατρίδα του, πρέπει να απαλείψεις οποιοδήποτε ίχνος τον φέρνει σε επαφή με την ιστορική του μνήμη και συνέχεια, την κληρονομιά, τον πολιτισμό του. Εάν αυτή η πράξη «ιμπεριαλιστικού εκπολιτισμού» μπορεί να συνδυαστεί – και μπορεί – με παράλληλη τροφοδοσία του διεθνούς κυκλώματος αρχαιοκαπηλείας και παράνομης εμπορίας αρχαιοτήτων και έργων τέχνης, τότε τόσο το καλύτερο.
Η Ουνέσκο κάνει έκκληση στη διεθνή κοινότητα να λάβει μέτρα για να σωθεί η Παλμύρα – μνημείο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς – αλλά σε ποια ακριβώς διεθνή κοινότητα απευθύνεται; Μήπως στην ίδια που τον Μάρτιο του 2011, δηλαδή λίγο πριν την ιμπεριαλιστική εισβολή του ΝΑΤΟ στη Λιβύη, την κατατόπιζε για τις ακριβείς θέσεις των αρχαιολογικών χώρων της Λιβύης, προκειμένου να μην χτυπηθούν; Και για να καταλαβαίνουμε για τι ακριβώς μιλάμε: η Ουνέσκο αποδεχόταν την ιμπεριαλιστική εισβολή στη Λιβύη, αλλά….προνοούσε ώστε από την εισβολή να μην πληγούν μνημεία (για τους ανθρώπους δεν πειράζει….) και κατέγραφε τις θέσεις των μνημείων προς ενημέρωση των ίδιων που λίγα χρόνια πριν λεηλατούσαν την πολιτιστική κληρονομιά του Ιράκ! Στην ίδια διεθνή κοινότητα ανήκει άλλωστε και ο κατ’ εξοχήν μακελάρης των λαών, το ΝΑΤΟ, το οποίο, αφού είχε ήδη ισοπεδώσει το Ιράκ, λίγους μήνες μετά την εισβολή στη Λιβύη ανέβαζε στην επίσημη ιστοσελίδα του άρθρο με τον προκλητικό τίτλο «Προστατεύοντας την κληρονομιά της Λιβύης»! Η υποκρισία είναι ανάλογη του να τραγουδούν οι υπουργοί του ΝΑΤΟ “We are the world”!!
Βέβαια, τους χρειάζεται η προπαγάνδα για να κρύβουν τα αίσχη τους, τα οποία όμως δεν κρύβονται. Το έκαναν και στην περίπτωση του Ιράκ. Τότε επιστράτευσαν ένα συνταγματάρχη των αμερικανών πεζοναυτών, τον Μάθιου Μπογκντάνος, ο οποίος τον Απρίλιο του 2008 μίλησε σε συνέδριο της Ουνέσκο, που έγινε στην Αθήνα, για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομίας, ως εκείνος που είχε αναλάβει να καταγράψει τις κλοπές και λεηλασίες που έγιναν στο Μουσείο της Βαγδάτης! Στο μεταξύ είχαν ήδη αρχίσει να επιστρέφονται στο Ιράκ κάποιες λίγες χιλιάδες από τις εκατοντάδες χιλιάδες αρχαία αντικείμενα που εξαφανίστηκαν και αυτό μόνο για να υπάρχει μία έξωθεν μαρτυρία ότι οι μακελάρηδες φροντίζουν για την πολιτιστική κληρονομιά. Και ενώ οι προπαγανδιστικοί μηχανισμοί των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ ήταν σε πλήρη ανάπτυξη, στα τέλη Απριλίου του 2008 ο σύμβουλος του ιρακινού υπουργείου Τουρισμού και Αρχαιοτήτων, δρ. Μπαχάα Μαγιάχ, σε συνέντευξή του στο Λονδίνο, ενώπιων αρχαιολόγων, κατήγγειλε ότι ο αμερικανικός στρατός έχει προκαλέσει ανεπανόρθωτες καταστροφές σε μεγάλης αρχαιολογικής σημασίας περιοχές και επιπλέον επιτρέπει σε Αμερικανούς αρχαιοπώλες να εμπορεύονται ελεύθερα θησαυρούς που έχουν κλαπεί από το Ιράκ. Κι επειδή οι αρχαιολόγοι τεκμηριώνουν πάντα αυτά που λένε, ο Μπαχάα Μαγιάχ παρουσίασε μια σειρά από αεροφωτογραφίας οι οποίες αποδείκνυαν το μέγεθος της λεηλασίας. Πρόσθεσε μάλιστα ότι «στις ΗΠΑ βλέπουμε αρχαιοπώλες να εμπορεύονται τις αρχαιότητες χωρίς να λαμβάνεται κανένα μέτρο». Επρόκειτο για αρχαιότητες που προέρχοταν από παράνομες ανασκαφές και επομένως ήταν σχεδόν ακατόρθωτο για το Ιρακ να αποδείξει ότι του ανήκουν.
Για να επιστρέψουμε, λοιπόν, στην Παλμύρα και τους «τζιχαντιστές», ας έχουμε στο μυαλό μας ότι: ο διοικητής του ισλαμικού κράτους, ο λεγόμενος «χαλίφης Ιμπραήμ», ήταν επιφανές μέλος του Ελεύθερου Συριακού Στρατού, δηλαδή του στρατού που εξόπλιζε πλουσιοπάροχα η Δύση για να ανατρέψει τον Ασαντ. Ας έχουμε στο μυαλό μας ότι οι ΗΠΑ στήριξαν με όλα τα μέσα τον UCK για να μακελέψει την πρώην Γιουγκοσλαβία στην οποία θυμίζουμε ότι, εκτός από τον ανθρώπινο φόρο αίματος, λεηλατήθηκαν και πολλά μνημεία.
Ας έχουμε δηλαδή στο μυαλό μας ποιος βρίσκεται πίσω από πληρωμένους μακελάρηδες και δολοφόνους, είτε ονομάζονται «τζιχαντιστές», είτε ονομάζονται «UCKάδες», είτε ονομάζονται «μουτζαχεντίν»…. Ενας εσμός αδίστακτων ιμπεριαλιστών. 

ΗΜΕΡΟΔΡΟΜΟΣ

Μάρκος Βαμβακάρης: Ο πατριάρχης του λαϊκού τραγουδιού

Ρεμπέτης, από τους ακρογωνιαίους λίθους της λαϊκής μουσικής. Γεννήθηκε στις 10 Μαΐου του 1905 στον συνοικισμό Σκαλί της Άνω Χώρας της Σύρου από οικογένεια καθολικών και ήταν ο πρώτος από τα έξι παιδιά του Δομένικου και της Ελπίδας Βαμβακάρη. Η οικογένειά του ήταν φτωχή, έφερε όμως το «μικρόβιο» της μουσικής. Ο πατέρας του έπαιζε γκάιντα και ο παππούς του έγραφε τραγούδια.
Πριν καλά – καλά ξεκινήσει το σχολείο, ο Μάρκος αναγκάστηκε να διακόψει, διότι πήραν τον πατέρα του στο στρατό, και έπιασε δουλειά με τη μητέρα του σε ένα κλωστήριο. Τα επόμενα χρόνια δούλεψε ως χασάπης, εφημεριδοπώλης, οπωροπώλης, λούστρος, και το 1917, σε ηλικία 12 ετών, έφυγε για τον Πειραιά. Αρχικά, εγκαταστάθηκε στα Ταμπούρια κι έπιασε δουλειά ως γαιανθρακεργάτης. Δούλεψε ακόμα ως λιμενεργάτης και ως εκδορέας στα σφαγεία, ενώ τα βράδια σύχναζε στους τεκέδες, όπου το 1924 άκουσε για πρώτη φορά στη ζωή του μπουζούκι. Εντυπωσιάστηκε και μέσα σε ελάχιστους μήνες έγινε ένας από τους καλύτερους αυτοδίδακτους μπουζουξήδες. Την περίοδο αυτή έκανε και τον πρώτο του γάμο με τη Ζιγκοάλα, την οποία όπως έλεγε μίσησε στο τέλος όσο καμία άλλη γυναίκα στον κόσμο.
Το 1925 κατατάχθηκε στο στρατό και όταν απολύθηκε άρχισε να γράφει τα πρώτα του τραγούδια. Έως το 1933 είχε γράψει πάνω από 50 τραγούδια και με την πιεστική παρότρυνση του Σπύρου Περιστέρη, o Μάρκος Βαμβακάρης γραμμοφώνησε στην Odeon τον πρώτο δίσκο με μπουζούκι στην Ελλάδα, που από τη μία μεριά είχε το «Καραντουζένι» (Έπρεπε να “ρχόσουνα μάγκα μες στον τεκέ μας) και από την άλλη μεριά το «Αράπ» (ένα σόλο ζεϊμπέκικο).
Την επόμενη χρονιά δημιούργησε με τρεις φίλους του -τον Γιώργο Μπάτη, τον Στράτο Παγιουμτζή και τον Ανέστη Δελιά- ένα πρωτοποριακό για την εποχή μουσικό σχήμα που ονομάστηκε «Η Τετράς η ξακουστή του Πειραιώς». Ο Μάρκος άνοιξε το δικό του μαγαζί στα Άσπρα Χώματα. Η αστυνομία, όμως, δεν του έδωσε άδεια. Έτσι αναγκάστηκε να το κλείσει και για πρώτη φορά έπειτα από 20 χρόνια ταξίδεψε με τον Μπάτη στη Σύρο. Έπαιξαν μαζί για περίπου δύο μήνες σ” ένα μαγαζί της παραλίας και όταν γύρισε στον Πειραιά έγραψε τη Φραγκοσυριανή, ίσως το πιο γνωστό τραγούδι του.
Η περίοδος λίγο πριν από τον Β” Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν και η πιο παραγωγική. Τα τραγούδια του έβγαιναν σε δίσκους και ο Μάρκος έγινε περιζήτητος. Αφού περιόδευσε στη Θεσσαλονίκη, στο Βόλο, στη Λάρισα, στα Τρίκαλα και σε πολλές ακόμα πόλεις, άρχισε εμφανίσεις στον Βοτανικό, μαζί με τον Γιάννη Παπαιωάννου, τον Κώστα Καρίπη και τον Στέλιο Κερομύτη.
Με την έναρξη του πολέμου, ο Βοτανικός έκλεισε και ακολούθησαν δύσκολα χρόνια. Το 1941 πέθανε ο αδερφός του Λεονάρδος και το 1942 η μητέρα του Ελπίδα. Την εποχή εκείνη, έπειτα από παρότρυνση της μεγάλης του αδελφής, ο Μάρκος παντρεύτηκε με ορθόδοξο γάμο τη δεύτερη σύζυγό του, τη Βαγγελιώ. Για το γεγονός αυτό αφορίστηκε από την καθολική εκκλησία και μόλις το 1966 του δόθηκε και πάλι η κοινωνία των Καθολικών. Τα δύο πρώτα παιδιά τους χάθηκαν πρόωρα. Το 1944 η Βαγγελιώ γέννησε τον Βασίλη και ακολούθησαν άλλα δύο αγόρια, ο Στέλιος το 1947 και ο Δομένικος το 1949.
Μετά τον πόλεμο, ο Μάρκος Βαμβακάρης άρχισε να βγάζει ξανά δίσκους σε διάφορες εταιρίες και όλοι γίνονταν ανάρπαστοι. Το 1954 αρρώστησε με βαριά αρθρίτιδα και σταμάτησε να παίζει. Όταν θέλησε να επιστρέψει στο πάλκο, όλοι τον είχαν ξεχάσει. Η ελληνική μουσική βιομηχανία τον θεωρούσε «ξεπερασμένο» και δεν τον έπαιρνε κανένας σε κάποιο μαγαζί.
Η κατάσταση άλλαξε δραματικά το 1960, όταν έπειτα από πρωτοβουλία του Βασίλη Τσιτσάνη, κυκλοφορούν από την Columbia παλιά και καινούρια τραγούδια του Βαμβακάρη, τραγουδισμένα από τον ίδιο και από καλλιτέχνες όπως ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, η Καίτη Γκρέι, η Άντζελα Γκρέκα, ο Στράτος Διονυσίου, κ.ά. Το εγχείρημα σημείωσε τεράστια επιτυχία και ο Μάρκος είχε την ευκαιρία να ξαναδουλέψει στα λαϊκά πάλκα, αλλά και να δώσει συναυλίες σε πρωτόγνωρους για τους ρεμπέτες χώρους. Το 1966 έκανε την εμφάνισή του σε μπουάτ στην Πλάκα, ενώ ακολούθησε η συναυλία στο θέατρο «Κεντρικόν» το χειμώνα της ίδιας χρονιάς και στη συνέχεια πολλές εμφανίσεις στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας.
Στις 8 Φεβρουαρίου του 1972, ο Μάρκος Βαμβακάρης πέρασε στην ιστορία, αφήνοντας μια τεράστια παρακαταθήκη.

Τρίτη 26 Μαΐου 2015

Εξετάζεται ενδεχόμενο ανθρωποκτονίας για τον θάνατο του BB King

 Θύμα ανθρωποκτονίας ο BB King; Κι όμως το γραφείο του ιατροδικαστή της πολιτείας της Νεβάδα ανακοίνωσε ότι διεξάγεται σχετική έρευνα για να διαπιστωθεί αν ο θρύλος της μπλουζ πέθανε από παθολογικά αίτια ή δολοφονήθηκε.

«Ο ιατροδικαστής μας, ο οποίος είναι αρμόδιος για τη σορό του #BBKing διεξάγει αυτοψία. Αποτελέσματα: 6-8 εβδομάδες μίνιμουμ, έρευνα για ανθρωποκτονία @LVMPD» είναι το μήνυμα που αναρτήθηκε στο Τwitter από το γραφείο του ιατροδικαστή της κομητείας του Κλαρκ στη Νεβάδα.
Ο BB King πέθανε σε ηλικία 89 ετών στις 14 Μαΐου στο Λας Βέγκας, όπου ζούσε στα διαλείμματα των περιοδειών του, τις οποίες και συνέχιζε μέχρι το τέλος του περασμένου έτους. Είχε σοβαρά προβλήματα υγείας καθώς έπασχε από διαβήτη.
Μάλιστα τον περασμένο Οκτώβριο αισθάνθηκε αδιαθεσία κατά τη διάρκεια συναυλίας του, εξαιτίας εξάντλησης και αφυδάτωσης, γεγονός που προκάλεσε τη ματαίωση της υπόλοιπης περιοδείας του.
Ωστόσο μετά το θάνατό του δυο από τις κόρες του εξέφρασαν φόβους ότι μπορεί ο θάνατος του πατέρα τους να είναι αποτέλεσμα εγκληματικής ενέργειας με τη χρήση δηλητηρίου.
Μετά την απόφαση για τη διεξαγωγή της σχετικής έρευνας ανακοινώθηκε ότι η κηδεία του BB King αναβάλλεται μέχρι να βγει το πόρισμα.

Τρίτη 19 Μαΐου 2015

Νίκος Δραγούμης: Ο οσιομάρτυρας της ζωγραφικής

Αδιαφόρησε για τη φήμη και την επιτυχία και έμεινε στη σκιά της Ιστορίας. Δεν εξέθετε, δεν δημοσίευε, δεν πουλούσε τους πίνακές του, μόνο τους χάριζε. Και τώρα ο πρώτος μεταϊμπρεσιονιστής έλληνας ζωγράφος βγαίνει στο φως με μια μεγάλη έκθεση, για να θυμίσει ότι «η αληθινή τέχνη είναι ιερή»

Μετά τη βαβούρα και τη σκόνη της Αγ. Κωνσταντίνου η ηρεμία μέσα στο νεοκλασικό Μέγαρο Εϋνάρδου είναι ευχάριστη, ανακουφιστική. Τα έργα που παρουσιάζονται στην έκθεση «Νίκος Δραγούμης. Ο ζωγράφος, 1874-1933» είναι γεμάτα χρώμα και εκφραστικότητα, αποπνέουν μια αισιοδοξία, μια αγάπη για τη ζωή, όπως συμβαίνει και με τους πίνακες των εκπροσώπων του κινήματος των Ναμπί που τόσο θυμίζουν. Η αυτοπροσωπογραφία του δημιουργού τους που μας υποδέχεται στην είσοδο της έκθεσης διαθέτει ωστόσο ένα διαφορετικό ειδικό βάρος. Το βλέμμα στο πρόσωπό του σε καρφώνει στα μάτια με ένα βλέμμα αμείλικτο, ενδεχομένως βαθιά ταλαιπωρημένο από κρυφή βάσανο. Πλαισιωμένο όπως είναι από τη βυζαντινότροπη επιγραφή του ονόματός του και με τα συνοφρυωμένα χείλη του να αναδίδουν μια συγκρατημένη αυστηρότητα φέρνει στον νου αν όχι κάποιον άγιο, σίγουρα κάποιον που μαρτύρησε για την πίστη του.

Πολυτάραχος βίος στη λήθη
Δεν είναι ιδέα μου. Ο Νίκος Δραγούμης, πρωτότοκος γιος του διαπρεπούς πολιτικού, πρωθυπουργού (1910) και ενός εκ των οργανωτών του Μακεδονικού Αγώνα Στέφανου Δραγούμη και αδελφός της εξίσου σημαίνουσας προσωπικότητας που υπήρξε ο πολιτικός και συγγραφέας Ιων Δραγούμης, βασανίστηκε στη ζωή του. Εζησε, ή τουλάχιστον προσπάθησε να πορευτεί, ελεύθερος ακολουθώντας την καλλιτεχνική κλίση του ακόμη και αν αυτό σήμαινε ότι θα έπεφτε σε δυσμένεια συναισθηματική και οικονομική από τον απαιτητικό μεγαλοαστό πατέρα του. Αγάπησε τη ζωγραφική, θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι ο πρώτος Ελληνας που έκανε μεταϊμπρεσιονισμό, αλλά ως γνήσιος καλλιτέχνης που πιστεύει ότι «η τέχνη αποτελεί απλή έκφραση του ψυχικού αισθητικού του καλλιτέχνη και τίποτε περισσότερο», όπως έχει πει ο έτερος αδελφός του, πολιτικός και νομικός Φίλιππος Δραγούμης, αδιαφόρησε για τη φήμη και την επιτυχία. Δεν εξέθεσε, δεν δημοσίευσε, δεν εμπορεύτηκε τα έργα του παρά μόνο τα χάριζε, γιατί σαν άλλος οσιομάρτυρας της τέχνης πίστευε ότι «η αληθινή τέχνη είναι ιερή». Εζησε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του στη Γαλλία (1891-1911), στο Παρίσι της τέχνης και της μπελ επόκ και στην Προβηγκία, εκεί όπου μπορούσε να νιώθει πιο ελεύθερος και να περιφρονεί και στην πράξη τους συμβατικούς κανόνες ζωής. Λάτρεψε τον ήλιο και τον γυμνισμό, ήταν μάλιστα ο πρόδρομός του στη Γαλλία, ενδεχομένως και παγκοσμίως (στη σύγχρονη εποχή). Συμβίωνε δε με την αγαπημένη του, ρωσίδα ζωγράφο Λίντια Μπορζέκ, χωρίς να είναι παντρεμένοι αδιαφορώντας, επιφανειακά τουλάχιστον, για τα κακοήθη σχόλια που εξακόντιζαν εναντίον τους οι κάτοικοι του χωριού Γκραβεζόν της Προβηγκίας όπου διέμεναν για μεγάλα διαστήματα. Αφησε τελικά την τελευταία του πνοή στο Δρομοκαΐτειο Θεραπευτήριο ταλαιπωρημένος από επίμονη ψυχική νόσο και ο πολυτάραχος βίος του ξεχάστηκε μαζί με το σημαντικό έργο του.

Μια μεγάλη παράλειψη
Μοιάζει απίστευτο αλλά η έκθεση στο Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης είναι η πρώτη που διοργανώνεται στην Ελλάδα για να συστήσει το έργο του. Οι λόγοι για τη σημαντικότατη καθυστέρηση, αν όχι παράλειψη, της παρουσίασης σε ευρύ κοινό της δουλειάς του καλλιτέχνη που ο αρχιτέκτων και ακαδημαϊκός Δημήτρης Πικιώνης αποκάλεσε «Ο έλληνας Βαν Γκογκ» είναι πολλοί. Οπως λέει ο κ. Νίκος Π. Παΐσιος, ο οποίος ανέλαβε την έρευνα και την τεκμηρίωση των έργων της έκθεσης: «Το στίγμα της ψυχικής ασθένειας δεν επέτρεπε στη μεγαλοαστική και ενεργότατη περί τα κοινά οικογένειά του μέχρι τη δεκαετία του '50 να παραδεχθεί δημοσίως, πόσω μάλλον να προβάλει το προβληματικό, το αποσυνάγωγο μέλος της. Ο ίδιος δεν είχε φροντίσει να κρατήσει λεπτομερές αρχείο, έκαψε μάλιστα το μεγαλύτερο μέρος του των έργων του όταν πρωτοεκδηλώθηκε η ψυχική νόσος που τον ταλαιπώρησε. Ταυτόχρονα, ένα σημαντικό μέρος του έργου του που βρισκόταν στην κατοχή του επιστήθιου φίλου του και ζωγράφου Ζαν Μπαλτίς χάθηκε κατά τη βιαστική εκκένωση του Παρισιού με την εισβολή της ναζιστικής Γερμανίας το 1940». Ο αδελφός του Φίλιππος Δραγούμης (1890-1980) καθώς και ο μουσικολόγος ανιψιός του Μάρκος περιέσωσαν όσα έργα μπόρεσαν. Από τα 200 περίπου έργα του που έχουν διασωθεί, μόλις 13 έχουν χρονολογηθεί από τον ίδιο τον ζωγράφο. Περισσότερα από 120 φιλοξενούνται στην έκθεση του ΜΙΕΤ, σε επιμέλεια Διονύση Καψάλη, και έχουν όλα συντηρηθεί με μεγάλη επιμέλεια από τη Μαρία Αλεξίου, συντηρήτρια στο Εργαστήριο Συντήρησης Χάρτινου Υλικού του ΜΙΕΤ.

Ο αποσυνάγωγος Δραγούμης
«Ηταν ευαίσθητο και καλό παιδί, είχε κάποια νευράκια, ξεσπούσε κατά των γονιών του, αλλιώς φανταζόταν τη ζωή εκείνος και αλλιώς τη φαντάζονταν οι γονείς του» λέει ο ανιψιός του Μάρκος στο ντοκιμαντέρ  της Κλεώνης Φλέσσα «Νίκος Δραγούμης, ένας ζωγράφος στη σκιά της ιστορίας», το οποίο προβάλλεται στην έκθεση. Στο μεγαλοαστικό σπίτι όπου γεννήθηκε ο Νίκος Δραγούμης το 1874 οι καλλιτεχνικές ανησυχίες επιτρέπονταν μόνο ως χόμπι. Το περιβάλλον όπου μεγάλωνε μαζί με τα δέκα αδέλφια του ήταν αυστηρό αλλά προσανατολισμένο προς την εκπαίδευση. Λάτρης της θάλασσας, είχε από μικρός το όνειρο να γίνει ναυτικός, αλλά δυστυχώς απέτυχε στις εξετάσεις της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων. Οπως σημειώνεται στον εξαιρετικό κατάλογο της έκθεσης, «Νίκος Δραγούμης. Ο ζωγράφος, 1874-1933», ο πατέρας του «ως άλλος βιβλικός πατριάρχης» τον έγραψε στη Νομική Σχολή της Σορβόννης, από την οποία εκείνος αποφοίτησε εν τέλει με πολλές δυσκολίες το 1897. Λίγο μετά ήρθε σε ρήξη μαζί του και η παραδοσιακή πρωτοκαθεδρία του πρωτότοκου γιου Νίκου πέρασε στον δεύτερο γιο (και τέταρτο παιδί της οικογενείας), δηλαδή στον Ιωνα. Ο Νίκος θα αρχίσει να ζει από ένα μικρό κληροδότημα της γιαγιάς του από την πλευρά της μητέρας του. Η μεγάλη αλλαγή στη ζωή του έμελλε να έρθει όταν άρχισε να παίρνει μαθήματα τέχνης στην Academie Julian στα τέλη του 1899. Στον ίδιο δηλαδή χώρο όπου είχε φοιτήσει ο Ματίς και όπου είχαν συσπειρωθεί οι καλλιτέχνες που αυτοχαρακτηρίστηκαν ως «Ναμπί» (Les Nabis), «προφήτες» δηλαδή στα εβραϊκά μιας νέας αισθητικής με έντονη επιρροή από τη ζωγραφική του Γκογκέν. Να γιατί ζωγραφίζει τους μεγάλους κήπους του Παρισιού όπως οι Πιερ Μπονάρ και Εντουάρ Βιγιάρ. Να γιατί τα έργα του θυμίζουν τόσο έντονα τα επίπεδα, πλακάτα χρώματα του Γκογκέν. «Ο Νίκος, άκακος, ευγενικός και αξιαγάπητος άνθρωπος αν και επαναστατικής ιδιοσυγκρασίας - και κάποτε θυμώδης - είναι πιθανόν ο πρώτος που έφερε στην Ελλάδα την ιμπρεσιονιστική τεχνοτροπία και το χωρίς βαθμιαία φωτοσκίαση, σχεδόν διακοσμητικό σχεδίασμα με νερόχρωμα και γκουάς (πηχτό συνήθως άσπρο χρώμα) πάνω σε σκοτεινό αδρό χαρτί (στρατσόχαρτο)» έγραφε ο Φίλιππος Δραγούμης τη δεκαετία του '60, σε ένα κείμενο που δημοσιεύεται για πρώτη φορά στον κατάλογο της έκθεσης. Ο ζωγράφος Νίκος Δραγούμης σίγουρα επηρεάστηκε από τον μικροξάδερφο του ιμπρεσιονισμού, τον πουαντιγισμό. Ηταν όμως όπως προείπαμε πρωτίστως «Ο έλληνας Βαν Γκογκ». Κοινά τους, μεταξύ άλλων, οι νευρώδεις γραμμές του σχεδίου, η αγάπη για τις για-πωνέζικες ξυλογραφίες με τις αναπάντεχες οπτικές γωνίες και βεβαίως η κοινή θεματολογία, η απεικόνιση δηλαδή ανθρώπων του μόχθου. Ισως εξαιτίας της δύσκολης σχέσης με τον πατέρα του ο Νίκος Δραγούμης απομακρύνθηκε από τα αστικά ή μεγαλοαστικά πρότυπα της διαπαιδαγώγησής του και ζωγράφισε εργάτες και αγρότες, ανθρώπους με τους οποίους ένιωθε ότι ταυτιζόταν περισσότερο.


Η αρχή του τέλους: από την ηλίαση στην ψυχασθένεια
Ο Νίκος Δραγούμης λάτρευε τη φύση και τον ήλιο και είχε επιλέξει να ζει στην Προβηγκία γιατί η φύση με τα αμπέλια, τις ελιές, τις συκιές και τα πεύκα του θύμιζε την Αττική. Αγαπούσε ιδιαίτερα τις πεζοπορίες, συχνά μάλιστα περπατούσε από το Γκραβεζόν στο Παρίσι με τα πόδια (φανταστείτε την απόσταση Αθήνα-Θεσσαλονίκη επί δυο). Σε μια τέτοια διαδρομή το 1911 δεν φορούσε καπέλο με αποτέλεσμα να πάθει ηλίαση που τον άφησε αναίσθητο. Οταν συνήλθε και έφτασε στην Προβηγκία τού εκδηλώθηκε ψυχοπάθεια. Εκτοτε ξεκίνησε η περιπέτειά του από νοσοκομείο σε νοσοκομείο αρχής γενομένης από την παραμονή του σε maison de sante στη Νάπολι. «Το καημένο αγόρι που λάτρευε την ελευθερία του το σκλάβωσα» έγραφε όλο ενοχές στο ημερολόγιό του ο Ιων Δραγούμης, ο οποίος είχε αναλάβει την ευθύνη του άρρωστου αδελφού του. «Στη δική μας εποχή, που έχει άλλες αντιλήψεις για τις ψυχικές ασθένειες, ο θείος Νίκος ενδέχεται να κυκλοφορούσε ανάμεσα στους συγκαιρινούς του σαν φυσιολογικός άνθρωπος» θα πει ο Μάρκος Δραγούμης. Την περίοδο 1912-14 παρουσίασε μια μικρή ύφεση με αποτέλεσμα να μπορέσει να δουλέψει για λίγο στην Αττική και στην Ανδρο. Τα μικρά φύλλα από μπλοκ σχεδίων που ζωγράφισε στην Ανδρο το 1913 εκτίθενται μέσα σε μια γυάλινη προθήκη στο ΜΙΕΤ, και μυρίζουν καλοκαίρι και Ελλάδα με έναν τρόπο που υπερβαίνει τις εποχές και τις διαθέσεις. Νιώθεις ότι η εξαγνιστική δύναμη της θάλασσας θα είχε θετική επίδραση στον εύθραυστο καλλιτέχνη. Ομως η αρρώστια του ήταν επίμονη και όσο και αν προσπάθησε να της αντισταθεί πέθανε το 1933 σε ηλικία 59 ετών στο Δρομοκαΐτειο αφότου είχε προηγηθεί ο περίπου εικοσαετής εγκλεισμός του σε κλινική στη Γενεύη. Ο θάνατός του ανακοινώθηκε με μια σύντομη αράδα στις εφημερίδες. Εζησε σε μια εποχή που αδυνατούσε να τον καταλάβει και βίωσε τις δυσάρεστες επιπτώσεις μιας τραγικής προσωπικής ιστορίας. Αυτή η έκθεση είναι το λιγότερο που του αναλογεί και του αξίζει.

πότε & πού:

«Νίκος Δραγούμης. Ο ζωγράφος, 1874-1933», στο Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αγίου Κωνσταντίνου 20 & Μενάνδρου, ως τις 18/7

Δημοσίευση από ΤΟ ΒΗΜΑ

Κυριακή 10 Μαΐου 2015

Στην ποιήτρια Ειρήνη Μαργαρίτη το βραβείο Γιάννη Βαρβέρη

Στην ποιήτρια Ειρήνη Μαργαρίτη απονέμει εφέτος η Εταιρεία Συγγραφέων το βραβείο Γιάννη Βαρβέρη, σε ειδική τελετή που θα πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα 25 Μαΐου 2015, και ώρα 20.00, στο Θέατρο Εξαρχείων.
Το ετήσιο αυτό βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου ποιητή, το οποίο απονέμεται για τρίτη χρονιά εφέτος, θεσπίστηκε στη μνήμη του ποιητή Γιάννη Βαρβέρη (1955-2011) και σκοπό έχει να αναδείξει τις σημαντικότερες νέες ποιητικές φωνές της χώρας.
Στη βραβευμένη ποιήτρια θα δοθεί ένας ζωγραφικός πίνακας, προσφορά της ποιήτριας, ζωγράφου και μέλους της εταιρείας μας Παυλίνας Παμπούδη.
Στην εκδήλωση, η βραβευθείσα Ειρήνη Μαργαρίτη και μέλη της βραχείας λίστας θα διαβάσουν ποιήματά τους.

Ισραήλ: Για πρώτη φορά σε έκθεση ο κύλινδρος με τις Δέκα Εντολές

Το αρχαιότερο χειρόγραφο στο οποίο είναι καταγεγραμμένες οι Δέκα Εντολές εκτίθεται για πρώτη φορά από την εύρεσή του στο Μουσείο του Ισραήλ. Πρόκειται για ένα από τα Χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας, που βρέθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του ’40 σε σπήλαια γύρω από τα ερείπια του αρχαίου οικισμού Κουμράν στην έρημο της Ιουδαίας.

Ο εντοπισμός των Χειρογράφων του Κουμράν, όπως αλλιώς ονομάζονται, είναι μία από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις του 20ού αιώνα που απασχολεί εδώ και χρόνια τους μελετητές βιβλικών κειμένων.

Πρόκειται για χιλιάδες κομμάτια από πάπυρους και περγαμηνές, στην εβραϊκή, αραμαϊκή και ελληνική γλώσσα, που κατά τους επιστήμονες χρονολογούνται στην εποχή της γένεσης του χριστιανισμού. Ανάμεσά τους είναι το Δευτερονόμιο με τις Δέκα Εντολές αλλά και ένα κομμάτι από το πρώτο κεφάλαιο της Γένεσης.

Το χειρόγραφο εκτίθεται στο πλαίσιο της έκθεσης «Μια σύντομη αναδρομή στην ιστορία του ανθρώπου», μαζί άλλα σπάνια αρχαία αντικείμενα.

Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τις 2 Ιανουαρίου του 2016, όμως ο κύλινδρος με τις Δέκα Εντολές θα εκτεθεί μόλις για δύο εβδομάδες και στη συνέχεια θα επιστρέψει στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο, με ελεγχόμενες συνθήκες φωτισμού και θερμοκρασίας, για να διαφυλαχθεί.

Ανάμεσα στα εκθέματα είναι εργαλεία που χρησιμοποιούνταν πριν 1,5 εκατ. χρόνια για το κυνήγι ελεφάντων, ανθρώπινα κρανία που βρέθηκαν σε αρχαίο οικογενειακό τάφο, αλλά και το αρχαιότερο δρεπάνι που έχει βρεθεί –ένα αντικείμενο 9.000 ετών που αντιπροσωπεύει το πέρασμα από την εποχή των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών στην εποχή της γεωργίας.

Η έκθεση οργανώθηκε με αφορμή την 50ή επέτειο της λειτουργίας του Μουσείου. Όλα τα αντικείμενα που εκτίθενται προέρχονται από τους Αγίους Τόπους, γεγονός που κατά τους υπεύθυνους της έκθεσης αποδεικνύει τον κεντρικό ρόλο της περιοχής στην ιστορία και εξέλιξη του ανθρώπου.

«Μετά από μόλις 50 χρόνια λειτουργίας, το μουσείο ίσως είναι ένα από τα ελάχιστα παγκοσμίως που μπορεί με τα δικά του εκθέματα να διηγηθεί μία τόσο ευρεία ιστορία» δήλωσε ο διευθυντής του Μουσείου του Ισραήλ, Τζέιμς Σνάιντερ.

Εκτός από τα παραπάνω αντικείμενα, στην έκθεση περιλαμβάνονται μία ενεπίγραφη πινακίδα 5.000 ετών και νομίσματα από την αρχαία Μεσοποταμία, αλλά και ένα αυθεντικό χειρόγραφο με σημειώσεις του Άλμπερτ Αϊνστάιν.


Επιμέλεια: Άννα Ανδίρα

Newsroom ΔΟΛ

Αρχαιολογική Εταιρεία: "Άτεχνη σκηνοθεσία" η Αμφίπολη

Η Αμφίπολη δεν ήταν παρά μια «άτεχνη σκηνοθετημένη ιστορία με σκοπό να αποσπαστεί η προσοχή των Ελλήνων από αυθαίρετα οικονομικά μέτρα» είπε ο γενικος γραμματέας της Αρχαιολογικής Εταιρείας, ακαδημαϊκός Βασίλειος Πετράτος κατά την παρουσίαση του έργου της Εταιρείας για το 2014. «Το μνημείο το ίδιο έως τώρα δεν προσέφερε κάτι το νέο και οι ιστορικές πληροφορίες που θα μπορούσε να δώσει η ανασκαφή φαίνεται πώς χάθηκαν εξαιτίας της διεξαγωγής της από πρόσωπα που αγνοούν την επιστήμη και τη μέθοδό της»

Παρασκευή 8 Μαΐου 2015

Όρσον Γουέλς: Η τέχνη είναι ένα ψέμα που πραγματώνει την αλήθεια Tvxs Αφιέρωμα

Στις 6 Μαΐου του 1915 - γεννήθηκε ο σπουδαίος Τζορτζ Όρσον Γουέλς (George Orson Welles). Ο ηθοποιός, σεναριογράφος, παραγωγός, σκηνοθέτης, μα πάνω απ' όλα ένας πραγματικός καλλιτέχνης που σε ηλικία μόλις εικοσιέξι χρονών ολοκληρώνει την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία, τον θρυλικό «Πολίτη Κέιν» (Citizen Kane, 1941). Η Έβδομη Τέχνη είχε μόλις ανακαλύψει το παιδί - θαύμα της και ο Γουέλς με τη σειρά του, έμελλε να αλλάξει για πάντα τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον Κινηματογράφο, ακόμα και μετά από εκατό (100) χρόνια από τη γέννησή του...«Εδώ και χρόνια προσπαθώ να γυρίσω την πλάτη μου στον κινηματογράφο, γιατί του αφιερώνω 90% της ύπαρξής μου, της ενεργητικότητάς μου. Πρέπει να σταματήσω να καταστρέφω έτσι τη ζωή μου, προσπαθώντας να εκφραστώ μέσα από τις ταινίες. Δεν είναι δυνατόν να περάσω τη ζωή μου ολόκληρη σε φεστιβάλ κι εστιατόρια, ζητιανεύοντας για χρήματα. Εδώ και τριάντα χρόνια οι άνθρωποι με ρωτούν πως κατορθώνω να συνδυάζω αρμονικά το Α και το Β. Η ειλικρινής απάντηση είναι ότι δεν το καταφέρνω. Τα πάντα μέσα μου αποτελούνται από αντιφάσεις. Όλοι μας αποτελούμαστε από αντιθέσεις, που δεν καταφέρνουμε να εναρμονίσουμε.» - Τζορτζ Όρσον Γουέλς (George Orson Welles) (6 Μαΐου, 1915 - 10 Οκτωβρίου, 1985)

Ο Όρσον Γουέλς γεννήθηκε στις 6 Μαΐου του 1915 στην πόλη Κενόσα (Kenosha) του Ουισκόνσιν. Τέσσερα χρόνια αργότερα, μετακόμισε στο Σικάγο (Chicago), μετά το διαζύγιο των γονιών του. Δευτερότοκος γιος ενός μικροβιομήχανου - εφευρέτη και μιας καλλιεργημένης και γνωστής πιανίστριας της εποχής, ο Γουέλς θα μείνει ορφανός, σε ηλικία μόλις 15 χρονών. Σκηνές από τα χρόνια της παιδικής του ηλικίας έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε στις πρώιμες ταινίες του και ιδιαίτερα στους «The Magnificent Ambersons» (Υπέροχους Άμπερσονς) του 1942.
Ο νεαρός Γουέλς, σπουδάζει στο τότε διάσημο Todd School της πόλης Woodstock στο Ιλινόις και πολύ γρήγορα δραστηριοποιείται ως ηθοποιός, σκηνοθέτης και σκηνογράφος, της εκεί θεατρικής ομάδας. Το 1934, σε ηλικία δεκαεννιά χρονών, θα παντρευτεί την ηθοποιό Virginia Nicholson. Μαζί θα αποκτήσουν μία κόρη, αλλά μετά από 5 χρόνια χωρίζουν. Εκείνη την εποχή αρχίζει παράλληλα και η σταδιακή αναγνώρισή του.
Χρονιά ορόσημο αποτελεί το 1938 όπου τον συναντάμε πίσω από τα μικρόφωνα του ραδιοφωνικού σταθμού CBS. Εκεί σε μια μεταφορά του “The War of the Worlds” (Ο πόλεμος των κόσμων - Herbert George Wells) μεταδιδόμενο σε μορφή ειδήσεων με ρεπορτάζ και ανταποκρίσεις, επικαλούμενο τη φανταστική εισβολή των Αρειανών στη γη, θα καταφέρει να ξεσηκώσει τους Αμερικανούς. Παρά τις επανειλημμένες διαβεβαιώσεις σχετικά με τον φανταστικό χαρακτήρα της αναμετάδοσης, προκαλείται πανικός και χιλιάδες συμπολίτες του βγαίνουν στους δρόμους, θεωρώντας την εκπομπή ως πραγματικό γεγονός...
Η άψογη διαμόρφωση και εκφορά του λόγου μπορεί να είναι ένα βασικό χαρακτηριστικό του Γουέλς αλλά το σήμα κατατεθέν του, υπήρξε ανέκαθεν οι εμπνευσμένες μεταμφιέσεις του. Μέσα απ' αυτό ακριβώς το πρίσμα είναι που ξετυλίγεται το πολυτάλαντο κινηματογραφικό του πρόσωπο. Σύμφωνα μάλιστα με τον "μύθο" που τον ακολουθούσε, ο Όρσον Γουέλς εμφανίστηκε με την πραγματική του μύτη μόνο στο φιλμ “The Third Man” (Ο Τρίτος Άνθρωπος - 1949) του Carol Reed.

Την άνοιξη του 1939 ο Γουέλς έχει τις πρώτες του επαφές με τα μεγάλα στούντιο του Χόλιγουντ. Οι συνομιλίες αυτές του αποφέρουν ένα συμβόλαιο με την εταιρεία RKO ((Radio-Keith-Orpheum Pictures), για τρεις ταινίες. Ένα συμβόλαιο, το οποίο του εξασφαλίζει τη δυνατότητα να δουλεύει ο ίδιος σ' αυτές ως σεναριογράφος, σκηνοθέτης ή ηθοποιός. Η πρώτη από αυτές τις ταινίες ακούει στο όνομα "Citizen Kane" (Πολίτης Κέιν - 1941).
Ο ισχυρός μεγιστάνας του Τύπου, Charles Foster Kane (Όρσον Γουέλς) πεθαίνει μόνος στον πύργο του Ξαναντού (Xanadu). Η τελευταία λέξη που πρόφερε πριν πεθάνει ήταν Rosebud (Ροδανθός). Όλοι υποθέτουν ότι πρόκειται για ένα κλειδί της αινιγματικής προσωπικότητας του νεκρού. Η τηλεοπτική εκπομπή News on the March συγκεντρώνει υλικό για ένα μικρό αφιέρωμα στον διάσημο εκλιπόντα. Ο διευθυντής όμως του στούντιο δεν είναι ικανοποιημένος από το υπάρχον υλικό και θέλοντας να μάθει ποιος ήταν στ' αλήθεια ο Kane, αναθέτει στον ρεπόρτερ του Jerry Thompson (William Alland) να ανακαλύψει τι μυστικά κρύβονται...

Όσο αφορά το σενάριο της ταινίας, είναι κοινό μυστικό ότι, περιέχει πολλά βιογραφικά στοιχεία από τον William Randolf Hearst, μεγαλοεκδότη της εποχής. Όμως οι στενές σχέσεις του συγκροτήματος Hearst με διάφορες κινηματογραφικές εταιρίες της εποχής, έχουν σαν αποτέλεσμα την αναβολή ορισμένων προγραμματισμένων προκαταρκτικών προβολών ενώ παράλληλα κυκλοφορεί ένα φυλλάδιο, μέσα από το οποίο κατηγορείται ο σκηνοθέτης ότι πρόσκειται στον κομουνισμό και πως προωθεί τεχνηέντως αντι-αμερικάνικες τάσεις.
Η RKO θέλοντας να εκμεταλλευθεί τη φήμη αυτού του παιδιού - θαύματος, όπως είχε τότε χαρακτηριστεί, που έγινε τόσο σύντομα διάσημο από τις θεατρικές του παραστάσεις αλλά κυρίως από τη σκανδαλώδη επιτυχία της ραδιοφωνικής του εκπομπής, του παραχώρησε μέσα από ένα συμβόλαιο εξήντα σελίδων, την απόλυτη ουσιαστικά ελευθερία, χωρίς ίσως ούτε οι ίδιοι να περιμένουν ότι θα τα καταφέρει.

Έχει δίκιο λοιπόν ο Φρανσουά Τρυφώ (Francois Truffaut) που μας επισημαίνει το οξύμωρο της καταστάσεως. Συνήθως κάποιος γίνεται διάσημος, αφού πρώτα γυρίσει μερικές καλές ταινίες. Δε συμβαίνει δηλαδή συχνά να εμπιστευθούν τα στούντιο ένα τόσο σημαντικό σχέδιο σε κάποιον εικοσιπεντάχρονο, μόνο και μόνο διότι είναι τόσο διάσημος και τόσο νέος. Είναι ουσιαστικά η πρώτη φορά στην ιστορία του κινηματογράφου όπου μια ταινία - πρωτόλειο, γυρίζεται από έναν ήδη δημοφιλή άνδρα, από τον οποίο όλοι περίμεναν επιτυχίες και μόνο.
Ο Πολίτης Κέιν ήταν μια οπτική επανάσταση στον “ομιλούντα” κινηματογράφο. Ο Γουέλς προσέλαβε ως οπερατέρ τον συνεργάτη πολλών Γερμανών εξπρεσιονιστών σκηνοθετών, Gregg Toland. Στον οποίο κάποιοι αποδίδουν το κλειστοφοβικό φως και το βάθος πεδίου (depth of focus) στα πλάνα της ταινίας. Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο Toland εκείνη την εποχή δούλευε και σε άλλα δύο σχέδια. Στο “The Grapes of Wrath” (Τα Σταφύλια της Οργής - 1940) και στο “The Long Voyage Home” (1940), δύο ταινίες του John Ford, τον οποίο ο Όρσον Γουέλς ανέφερε συχνά πυκνά ως δάσκαλό του.
Αν λοιπόν ο "Πολίτης Κέιν" είναι το κατ' εξοχήν ιδιοφυές έργο του Όρσον Γουέλς, το πραγματικό του αριστούργημα υπήρξε το φιλμ “The Magnificent Ambersons” (Οι Υπέροχοι Άμπερσονς) του 1942. Όπως έχει χαρακτηριστικά ειπωθεί, αν στην πρώτη ταινία του Γουέλς έχουμε το "Rosebud" (τη γυάλινη εκείνη σφαίρα που πέφτει από το χέρι του Κέιν τη στιγμή του θανάτου του), με τους "Άμπερσονς" είναι που ο σκηνοθέτης μας ταξιδεύει στο εσωτερικό αυτού του μαγευτικού κόσμου. Αν και δυστυχώς ο Γουέλς δεν είχε το τελικό μοντάζ της ταινίας του, ωστόσο ακόμα και τα "υπολείμματα" της δημιουργίας του, που έφθασαν μέχρι τους θεατές, δεν μας επιτρέπουν ν' αμφιβάλλουμε γι' αυτό.

Οι Άμπερσονς είναι το καμάρι μιας μικρής επαρχιακής πόλης γύρω στο 1870. Η κόρη της οικογένειας Isabel (Dolores Costello), για λόγους κοινωνικής θέσης, δεν παντρεύεται τον εφευρέτη Eugene Morgan (Joseph Cotten) αλλά τον πληκτικό μα συνάμα ευκατάστατο Wilbur Minafer. Καρπός αυτού του γάμου είναι ο George, το κακομαθημένο παιδί που γίνεται ο φόβος και ο τρόμος της μικρής πόλης, ενώ όλοι ελπίζουν κάποια στιγμή να πληρώσει το τίμημα για τις αταξίες του.
Αρκετά χρόνια αργότερα ο George επιστρέφει από το κολέγιο, νεαρός άντρας πια (Tim Holt). Ο γυρισμός του εορτάζεται μ' έναν λαμπρό χορό. Ο Morgan, πλούσιος πια βιομήχανος αυτοκινήτων και η κόρη του Lucy (Anne Baxter) είναι ανάμεσα στους καλεσμένους. Καθώς οι δύο νέοι γνωρίζουν ο ένας τον άλλον, η παλιά αγάπη της Isabel και του Morgan, ξυπνάει και πάλι, με απρόβλεπτες όμως συνέπειες...

Με την ταινία "Οι Υπέροχοι Άμπερσονς", έχουμε μπροστά μας την εποποιία μιας εποχής και τις ζυμώσεις που πραγματοποιούνται μεταξύ της παράδοσης και της εξέλιξης. Με έντονα αυτοβιογραφικά στοιχεία οι "Άμπερσονς" αποτελούν την πιο προσωπική ταινία στην πλούσια φιλμογραφία του Γουέλς, ενώ παράλληλα έχουμε και τον εκούσιο περιορισμό του, στον ρόλο του σκηνοθέτη και του αφηγητή.
Δυστυχώς όμως η ταινία αυτή θα σηματοδοτήσει και το σχίσμα μεταξύ του σκηνοθέτη και των στούντιο του Χόλιγουντ της εποχής εκείνης. Κι αυτό, διότι ενώ ο Γουέλς έχει σχεδόν ολοκληρώσει τα γυρίσματα της ταινίας του, τον στέλνουν στη Ν. Αμερική για να γυρίσει ένα ντοκιμαντέρ με θέμα τη Βραζιλία (είναι το μετέπειτα "It's All True"). Για κακή του τύχη όμως, την εποχή εκείνη, αλλάζει η διεύθυνση της RKO. Οι νέοι ιθύνοντες κρίνοντας την ταινία αντι-εμπορική αποφασίζουν να την “τροποποιήσουν” και από 131 λεπτά να την παρουσιάσουμε με χρονική διάρκεια μόλις 88 λεπτά...

Η δικαιολογία που χρησιμοποίησαν ήταν το γεγονός ότι σε μια πολεμική περίοδο, το κοινό, έχει ανάγκη από αισιόδοξα μηνύματα. Μετά από αρκετές καθυστερήσεις η ταινία θα προβληθεί τελικά στους κινηματογράφους χωρίς όμως την έγκριση του Όρσον Γουέλς. Για την ιστορία, θα πρέπει να επισημάνουμε πως η ταινία σημείωσε εμπορική επιτυχία. Φαίνεται πως οι “ειδικοί” είχαν βολιδοσκοπήσει σωστά το κοινό που ζητούσε στη σκοτεινή αίθουσα τη φυγή από την ατμόσφαιρα της πολεμικής πραγματικότητας και την ταύτισή του με τα είδωλά του.
Το “It's All True” (Είναι Όλα Αλήθεια) αποτελεί δυστυχώς ένα από τα πολλά ανεκπλήρωτα σχέδια του σκηνοθέτη, ο οποίος εκμεταλλευόμενος την κρατική επιχορήγηση για προπαγανδιστικούς λόγους, φεύγει για τη Βραζιλία με σκοπό τη δημιουργία ενός φιλμ - ντοκιμαντέρ για την ενίσχυση των εκεί αμερικάνικων συμφερόντων και την ανύψωση του εθνικού αισθήματος. Ας μην ξεχνάμε ότι το 1941 ήταν και η χρονιά του Pearl Harbor.

Γρήγορα όμως η αμερικάνικη κυβέρνηση θα καταλάβει ότι ο Όρσον Γουέλς, παρά το νεαρό της ηλικίας του, δεν είναι το πιόνι εκείνο που αναζητούσε να βρει και το όλο εγχείρημα θα της γυρίσει μπούμερανγκ. Αφορμή γι' αυτό στάθηκε μία από τις ιστορίες του φιλμ - ντοκιμαντέρ βασιζόμενη σε πραγματικό γεγονός της εποχής.
Τέσσερις ψαράδες από ένα μικρό χωριό της Βραζιλίας, ξεκινάνε με μια βάρκα και χωρίς πυξίδα, για ένα ταξίδι δύο χιλιάδων μιλίων, με προορισμό το Ρίο. Σκοπός τους είναι να συναντηθούν με τον πρόεδρο Βάργκας (τον οποίο στηρίζει η Αμερική) και να διαμαρτυρηθούν για την εξαθλίωσή τους.
Το φιλμ που δε θα ολοκληρωθεί ποτέ λόγω προφανούς διακοπής της κρατικής χρηματοδότησης, θα βρει τελικά τον δρόμο του προς τις κινηματογραφικές αίθουσες, μετά από πολλές δυσκολίες και μόλις το 1993. Στην Ελλάδα είχαμε την ευκαιρία να το παρακολουθήσουμε για πρώτη φορά στην μεγάλη οθόνη τον Οκτωβρίου του 2007 στο πλαίσιο του Πανοράματος Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου.
«Απ' όλες τις ταινίες που έκανα, μόνο για μία μπορώ ν' αναλάβω την πλήρη ευθύνη, για τον "Πολίτη Κέιν". Σ' όλες τις άλλες η ελευθερία μου ήταν λίγο ως πολύ περιορισμένη και η αφηγηματική μορφή των ιστοριών μου καταστράφηκε από ανθρώπους που σκέφτονταν εμπορικά.» - Όρσον Γουέλς

Ο Howard Graham (Joseph Cotten) μηχανικός του αμερικάνικου πολεμικού ναυτικού, ταξιδεύει στην Κωνσταντινούπολη με τη γυναίκα του. Καθώς φτάνει στην Τουρκία γίνεται αντιληπτός από Ναζί πράκτορες. Με τη βοήθεια του Τούρκου ταγματάρχη Haki (Orson Welles) προσπαθεί να τους ξεφύγει και επιβιβάζεται βιαστικά σ' ένα πλοίο χωρίς όμως τη γυναίκα του. Φτάνοντας στον προορισμό του, ψάχνει να βρει τη σύζυγό του, την οποία έχουν όμως ήδη εντοπίσει οι Ναζί και τον περιμένουν...

Αυτό είναι το φιλμ "Journey Into Fear" (Ταξίδι Στο Φόβο) του 1943, που αποτελεί την τρίτη και τελευταία ταινία του Όρσον Γουέλς και το συμβόλαιό του με την RKO. Η ιστορία βασίζεται σ' ένα μυθιστόρημα του Eric Ambler, ενώ είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι τα σκηνικά που χρησιμοποιήθηκαν, συγκεντρώθηκαν από υπόλοιπα άλλων ταινιών. Όλα αυτά, για ένα αξιοπρεπές φιλμ που γυρίστηκε κάτω από τρομερή πίεση χρόνου. Την ίδια χρονιά αξίζει να σημειώσουμε ότι ο Γουέλς γνωρίζει, ερωτεύεται και παντρεύεται την Ρίτα Χέιγουορθ (Rita Hayworth).
Φτάνουμε έτσι στο 1946 και στην ταινία "The Stranger" (Ο Ξένος). Οι ελευθερίες που είχε ο Γουέλς στον Πολίτη Κέιν, έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. Λέγεται μάλιστα ότι του επέτρεψαν να σκηνοθετήσει την ταινία, μόνο και μόνο, για να εξασφαλίσουν τη συνεργασία του ως πρωταγωνιστή και με τον όρο να σεβαστεί τον συμφωνημένο προϋπολογισμό. Για έναν σκηνοθέτη, που πέντε χρόνια πριν είχε επανακαθορίσει με επαναστατικό τρόπο και μάλιστα στην πρώτη του κιόλας προσπάθεια, την έννοια του μοντάζ, αυτό θα πρέπει να ήταν εξαιρετικά ενοχλητικό...

Το φιλμ "The Stranger" (Ο Ξένος), εντάσσεται στα πλαίσια της εκμετάλλευσης από το Χόλιγουντ, δημοφιλών σκηνοθετών και τη δημιουργία αντιναζιστικών ταινιών για την ικανοποίηση του κοινού. Εδώ παρακολουθούμε τον επιθεωρητή Wilson και τις προσπάθειές του να εντοπίσει τον δραπέτη Franz Kindler, Ναζί εγκληματία πολέμου. Οι έρευνές του, θα τον οδηγήσουν στον καθηγητή Charles Rankin (Orson Welles), ο οποίος πρόκειται να παντρευτεί εκείνο το ίδιο απόγευμα και που δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον καταζητούμενο.
Τον επιθεωρητή Wilson, ερμηνεύει ο σπουδαίος ηθοποιός Edward G. Robinson, αξίζει όμως να σημειώσουμε ότι ο Όρσον Γουέλς είχε προτείνει να ενσαρκώσει γυναίκα τον εν λόγω ρόλο, κάτι το οποίο δεν έγινε τελικά δεκτό.
Το φαινομενικά ήσυχο περιβάλλον μίας μικρής κολεγιακής κοινότητας στην Αγγλία, διαταράσσεται από τη δραπέτευση ενός γερμανικού εγκληματία πολέμου, που όμως στη πραγματικότητα έχει σχεδιαστεί από κυβερνητικούς πράκτορες με την ελπίδα, ότι ο φυγάς θα τους οδηγήσει σε άλλους καταζητούμενους που κρύβονται.

Ο δραπέτης καταφεύγει στο σπίτι του καθηγητή Ράσκιν, που είναι ένας εγκληματίας πολέμου κρυμμένος, στην πόλη Μέρι, ώστε έτσι να γίνει πολίτης υπεράνω υποψίας. Ο Ράσκιν, δε χάνει τον καιρό του με τον πρώην συμπολεμιστή του. Από φόβο μήπως τον προδώσει, τον σκοτώνει και κρύβει το πτώμα του.
Αλλά στο μεταξύ, υπάρχει ο κυβερνητικός πράκτορας που παρακολουθεί τον δραπέτη και εντοπίζει τον Ράσκιν. Η στενή παρακολούθηση προδίδει τη φιλοσοφία του Ρασκίν και τον εκθέτει στα μάτια της νεαρής γυναίκας του. Φτάνοντας πια στα όρια του παραλογισμού αποπειράται και πεθαίνει καρφωμένος πάνω σε ένα μηχανισμό συνδεδεμένο μ' ένα πελώριο ρολόι πύργου.
Η ίντριγκα, οι συνεχείς ανατροπές, αλλά και ο εφιάλτης που σκεπάζει σαν πέπλο τα κεφάλια των ηρώων μας, έρχεται να σημαδέψει όχι μόνο τις ζωές τους, αλλά και την μοίρα τους για πάντα. Φόβος και τρόμος, που σταδιακά οδηγούν σ' έναν αδιέξοδο παραλογισμό, περιγράφονται με έντονες σκιάσεις και ημιφωτισμούς, που παραπέμπουν σε θαυμαστά εικονοκλαστικά έργα. Οι φωτισμοί και οι γωνίες λήψης είναι εντυπωσιακές και πολλές σκηνές, όπως η τελευταία σεκάνς του έργου, με το θεαματικό θάνατο του Ράσκιν, μένουν αξέχαστες στον θεατή.
Παρ' όλα αυτά, “δεν υπάρχει τίποτα δικό μου...” θα πει λίγο αργότερα ο σκηνοθέτης έχοντας αποκηρύξει (ουσιαστικά) το συγκεκριμένο φιλμ. “Το έκανα, για να αποδείξω ότι μπορώ κι εγώ να κάνω ένα φιλμ, όπως ο οποιοσδήποτε άλλος”. Παρ' όλα αυτά η ταινία ξεφεύγει από τα ανάλογα κλισέ παρόμοιων ταινιών ενώ σποραδικά εκδηλώνεται το ψυχολογικό και εικαστικό επίπεδο του σκηνοθέτη. Ενδεικτικό της δεξιοτεχνίας του δημιουργού, είναι το φινάλε της ταινίας στην εκκλησία και το εύρημα του μοιραίου γοτθικού αγγέλου με το ξίφος ως ρολόι του καμπαναριού...
Το φιλμ "The Stranger", είναι ένα Αμερικάνικο φιλμ-νουάρ, βασισμένο σ' ένα σενάριο με υποψηφιότητα στα βραβεία Όσκαρ. Ο Sam Spiegel ήταν ο παραγωγός της ταινίας και την μουσική υπέγραψε ο Bronisław Kaper. Θεωρείται ως η πρώτη ταινία που βγήκε στις αίθουσες μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και έδειξε πλάνα από στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Η ταινία δημιουργήθηκε από την International Pictures και κυκλοφόρησε από την RKO Radio Pictures. Τα πνευματικά δικαιώματα αρχικά ανήκαν στην Haig Corporation, αλλά η ταινία πλέον είναι δημόσιας χρήσης, αφού οι παραγωγοί το 1973 απέτυχαν να ανανεώσουν το copyright της. Επιπλέον, «Ο Άγνωστος» ήταν η μοναδική ταινία του Γουέλς που υπήρξε κερδοφόρος επιτυχία με την πρώτη της κυκλοφορία σε αντίθεση με την ταινία «Ο Πολίτης Κέϊν» που γύρισε πίσω το κεφάλαιο του προϋπολογισμού και του μάρκετινγκ, αλλά όχι σε τέτοιο βαθμό ώστε να κάνει κέρδη.
Πριν από την εν λόγω ταινία, ο Γουέλς είχε δείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη φύση του Φασισμού και ειδικά σε βίντεο - ντοκιμαντέρ για τα Στρατόπεδα Συγκέντρωσης. Στη στήλη που διατηρούσε στην New York Post έγραψε πως αυτά τα πλάνα ντοκιμαντέρ πρέπει “να θεωρηθούν” ως δείκτης «σήψης της ψυχής, ένα τέλειο πνευματικό σκουπίδι» συνδεόμενο με αυτό που αποκαλούμε Φασισμό.
Ο Γουέλς εργάστηκε πάνω σε κάποιες από αυτές του τις ανησυχίες στην ταινία, η οποία ασχολείται ανοιχτά με τις επιπτώσεις του Φασισμού. Σε μία εντυπωσιακή σκηνή, ο κύριος Wilson δείχνει στη Mary Longstreet κάποια πλάνα που είχαν τραβηχτεί από Στρατόπεδα Συγκέντρωσης. Η Mary στέκεται αποσβολωμένη και ο Γουέλς κρατά το πλάνο της κάμερας κοντά στο πρόσωπό της, καθώς το φως του προβολέα τρεμοπαίζει πάνω του. Στην σκηνή αυτή ο Wilson λέει ότι ο Kindler «συνέλαβε τη θεωρία της γενοκτονίας - μαζική μείωση του πληθυσμού των κατακτημένων χωρών»...
Προφητικά στη στήλη του στην εφημερίδα ο Γουέλς είχε γράψει ότι οι κοινωνικές μεταρρυθμίσεις στην μετα-πολεμική Γερμανία δεν θα εξαλείψουν τον Φασισμό. Οι ακόλουθοι του Ναζισμού «βάζουν τα καύσιμα για μία άλλη πυρκαγιά...». Σε μία από τις πιο δυνατές σκηνές της ταινίας ο κύριος Wilson και ο Kindler / Rankin, συνοδεύουν τους Longstreets για δείπνο. Η συζήτηση κατά τη διάρκεια του δείπνου καταλήγει σ' ένα άρθρο για τις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις στην μετα-πολεμική Γερμανία. Ο Rankin ισχυρίζεται ότι οι Γερμανοί δεν θα εγκαταλείψουν ποτέ το όνειρό τους για την κατάκτηση όλου του κόσμου, απηχώντας ουσιαστικά και επαναλαμβάνοντας το συναίσθημα και τις πεποιθήσεις του ίδιου του Γουέλς.
Η ειρωνεία είναι ότι η εν λόγω ταινία έγινε η σημαντικότερη εισπρακτική επιτυχία στην μέχρι τότε επεισοδιακή καριέρα του Όρσον Γουέλς. Κάτι το οποίο όπως αναμένονταν τον έκανε και πάλι καλοδεχούμενο στα μεγάλα κινηματογραφικά στούντιο του Χόλιγουντ που αποφάσισαν να του δώσουν μία δεύτερη ευκαιρία γυρίζοντας μαζί με την Ρίτα Χέιγουορθ (Rita Hayworth) την ταινία “Η Κυρία από τη Σαγκάη”. Φιλμ το οποίο δυστυχώς κατέληξε σε εμπορική αποτυχία ενώ έβαλε τέλος στον έτσι κι αλλιώς προβληματικό γάμο του ζευγαριού...
Στις ταινίες που περιγράψαμε μέχρι τώρα (Citizen Kane, The Magnificent Ambersons, Journey Into Fear, The Stranger) αλλά και σε άλλες που θα ακολουθήσουν (Mr. Arkadin, Touch of Evil) παρατηρούμε ότι οι κεντρικοί ήρωες ενσαρκώνονται από άντρες και μάλιστα κατά βάση επιτυχημένους. Παρ' όλα αυτά όμως δεν παρακολουθούμε την άνοδό τους, αλλά γινόμαστε μάρτυρες της τραγικής παρακμής τους.

Εξαίρεση στον κανόνα αυτό θα αποτελέσει η “Κυρία από τη Σαγκάη” (The Lady from Shanghai) του 1947, καθώς στον πρωταγωνιστικό ρόλο συναντάμε μία γυναίκα φιλόδοξη και εγωκεντρική όπου οι άντρες που την περιβάλλουν, καταστρέφονται διαδοχικά, ορίζοντας η ίδια και το ύψος της πτώσης τους. Όλα αυτά όμως είναι γεγονότα που θα αναλύσουμε στο δεύτερο μέρος του Αφιερώματος μας στον αγαπημένο Όρσον Γουέλς.
To Be Continued...
«Προτιμώ να δουλεύω σαν ηθοποιός πάνω στη σκηνή του θεάτρου παρά μπροστά στην κάμερα. Θεωρώ τη δουλειά του κινηματογραφικού ηθοποιού φοβερά εξαντλητική, σωματικά και πνευματικά. Ειλικρινά, πιστεύω ότι δεν είμαι καλός κινηματογραφικός ηθοποιός. Ανεξάρτητα απ' αυτό, προτιμώ να είμαι ηθοποιός παρά σκηνοθέτης κι απ' όλα πιο καλά μου αρέσει να γράφω. Ο κινηματογράφος σαν εκφραστικό μέσο, φυσικά με γοητεύει. Αλλά κάθε φορά που σκηνοθετώ αναρωτιέμαι αν ξέρουμε κι αν καταλαβαίνουμε στ' αλήθεια τι κάνουμε κι αν υπάρχει κάποια λογική συσχέτιση ανάμεσα στις χιλιάδες ώρες εργασίας του σκηνοθέτη και το τελικό αποτέλεσμα...» Όρσον Γουέλς (6 Μαΐου, 1915 – 10 Οκτωβρίου, 1985)

*Αν και ανανεωμένο, μέρος του συγκεκριμένου αφιερώματος στον Όρσον Γουέλς, βασίστηκε σε μία σειρά ραδιοφωνικών εκπομπών που μεταδόθηκαν στο webradio και στη συνέχεια εκδόθηκαν στα τεύχη 15 και 16 του zine Χίμαιρες.

10 σημαντικές βιβλιοθήκες των Αθηνών Μπορούμε να επισκεφτούμε τις δημόσιες βιβλιοθήκες και αν ναι, τι μας χρειάζεται;

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΜΕΓΑΡΟΥ ΜΟΥΣΙΚΗΣ «ΛΙΛΙΑΝ ΒΟΥΔΟΥΡΗ»: Εδώ θα βρούμε ό,τι χρειαζόμαστε για τη μουσική και τις τέχνες. Χιλιάδες βιβλία και παρτιτούρες, τόμοι και μικροφίλμ, περιοδικά και ηλεκτρονικές εκδόσεις, χιλιάδες ηχογραφήσεις και σπάνιες εκδόσεις, όλα μπορούμε να τα μελετήσουμε στα αναγνωστήρια, ή να τα φωτοτυπήσουμε με την ειδική κάρτα μέλους. Οι επισκέπτες έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο και σε online βάσες δεδομένων, στις οποίες η Βιβλιοθήκη έχει συνδρομή, όπως μουσικολογικά λεξικά (Grove Music Online), βιβλιογραφικές πηγές (RILM, Proquest) κ.ά. Πληροφορίες για τις κάρτες και τρόποι δανεισμού, όλα εδώ. Info: Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος «Λίλιαν Βουδούρη», Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Βασ. Σοφίας & Κόκκαλη, τηλ. 210 7282.778. ΙΔΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙΔΟΥ: Εδώ ανακαλύπτουμε κυρίως ό,τι έχει να κάνει με επιστήμη και τεχνολογική γνώση. Τρεις όροφοι με έντυπες, οπτικοακουστικές και ψηφιακές συλλογές μάς περιμένουν για να μελετήσουμε εκεί, να φωτοτυπήσουμε ή να δανειστούμε, αν γίνουμε μέλη. Μπορούμε επίσης να χρησιμοποιήσουμε τους υπολογιστές για αναζήτηση πληροφοριών στο ίντερνετ, σε βάσεις δεδομένων, ηλεκτρονικά περιοδικά και βιβλία, DVD/CD-ROM. Info: Ίδρυμα Ευγενίδου, Λεωφ. Συγγρού 387, Παλαιό Φάληρο, τηλ. 210 9469.600. ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ: Από τις μεγαλύτερες και περιεκτικότερες βιβλιοθήκες. Εδώ μας περιμένουν εξήντα χιλιάδες τόμοι λογοτεχνίας, ιστορίας, βιβλιογραφίας κ.ά., αλλά και αρχείο εφημερίδων, ΦΕΚ και περιοδικών. Η είσοδος είναι ελεύθερη για το αναγνωστήριο και ο δανεισμός μόνο για μέλη (γινόμαστε μέλη δωρεάν, με αστυνομική ταυτότητα και μια απόδειξη λογαριασμού ΟΤΕ). Το όριο δανεισμού είναι μέχρι δύο βιβλία για 15 ημέρες. Info: Βιβλιοθήκη Δήμου Αθηναίων, Δομοκού 2, Σταθμός Λαρίσης, τηλ. 210 8846.011. ΕΘΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ: Στεγάζεται στο εμβληματικό κτίριο της αθηναϊκής τριλογίας επί της Πανεπιστημίου, που σχεδιάστηκε από τον Θεόφιλο Χάνσεν. Στεγάζεται και σε δύο άλλα κτίρια, στην Αγία Παρασκευή και τη Νέα Χαλκηδόνα. Kατέχει μια από τις μεγαλύτερες συλλογές ελληνικών χειρόγραφων κωδίκων διεθνώς (4.500 περίπου χειρόγραφους κώδικες, ιστορικά έγγραφα και ανεκτίμητα τεκμήρια του ελληνικού πολιτισμού). Η Βιβλιοθήκη είναι ανοιχτή στους αναγνώστες, είτε με την έκδοση Δελτίου Αναγνώστη είτε με την έκδοση Προσωρινής άδειας εισόδου. Δείτε τα απαιτούμενα δικαιολογητικά εδώ. Info: Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας, Κεντρικό Αναγνωστήριο, Πανεπιστημίου 32, τηλ. 210 3382.541. ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΟΚΤΑΒΙΟΣ ΜΕΡΛΙΕ: Στο Γαλλικό Ινστιτούτο της Αθήνας υπάρχει η βιβλιοθήκη OCTAVE - MERLIER. Εδώ οι γαλλομαθείς μπορούν να βρουν πάνω από 60.000 τίτλους σε βιβλία, περιοδικά, CD και DVD στα γαλλικά. Η βιβλιοθήκη λειτουργεί με ελεύθερη είσοδο, χωρίς εγγραφή. Οι κάτοχοι κάρτας εγγραφής της βιβλιοθήκης ή της κάρτας CLUB IFA μπορούν να δανείζονται υλικό (για τρεις εβδομάδες, μη ανανεώσιμες). Info: Βιβλιοθήκη Οκτάβιος Μερλιέ, Σίνα 31, τηλ. 210 3398.650. ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΔΕΣΤΕ: Εξειδικεύεται στις εικαστικές τέχνες, με προσανατολισμό στη σύγχρονη τέχνη -από εκδόσεις αρχιτεκτονικής και βιβλία για το ντιζάιν μέχρι περιοδικά και artists' books. Η βιβλιοθήκη δεν είναι δανειστική, μπορούμε όμως να μελετήσουμε ό,τι θέλουμε εδώ καθώς και να έχουμε πρόσβαση σε οπτικοακουστικό υλικό και βίντεο καλλιτεχνών. Info: Βιβλιοθήκη Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ, Φιλελλήνων 11 & Εμμ. Παππά, Ν. Ιωνία, τηλ. 210 2758.490. ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΕΚΕΒΙ: Λειτουργεί από το 1996 ως αναπόσπαστο τμήμα των δραστηριοτήτων του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου. Η βιβλιοθήκη καλύπτει με το υλικό της θέματα που σχετίζονται με το βιβλίο και την ανάγνωση και είναι δανειστική. Απευθύνεται σε ερευνητές, φοιτητές, επαγγελματίες του χώρου του βιβλίου, πολιτιστικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα αλλά και σε κάθε αναγνώστη τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Υπάρχουν εύχρηστοι κατάλογοι αναζήτησης για να βρούμε αυτό που ψάχνουμε. Info: Βιβλιοθήκη EKEBI, Αθανασίου Διάκου 4, Κουκάκι, τηλ. 210 9200.306-8. ΓΕΝΝΑΔΕΙΟΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ: Το Α και το Ω των ερευνητών. Η Γεννάδειος είναι μη δανειστική βιβλιοθήκη που κατέχει μια μοναδική ερευνητική συλλογή, με περισσότερους από 120.000 τόμους βιβλίων, σπάνιες βιβλιοδεσίες, αρχεία, χειρόγραφα και έργα τέχνης που αναφέρονται στην ελληνική παράδοση και τους γείτονες πολιτισμούς. Προσφέρεται για επιτόπια ανάγνωση στο Αναγνωστήριο, σύμφωνα με τους κανονισμούς της βιβλιοθήκης. Info: Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, Σουηδίας 61, Αθήνα, τηλ. 210 7210.536. ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ: Είναι η αρχαιότερη και μεγαλύτερη βιβλιοθήκη εικαστικών τεχνών στην Ελλάδα. Η συλλογή της περιλαμβάνει 57.000 τόμους βιβλίων, 412 τίτλους ελληνικών και ξένων περιοδικών, 550 χαρακτικά, 2.700 διαφάνειες και περίπου 3.000 CD ROM και DVD. Η πρόσβαση στις συλλογές της Bιβλιοθήκης είναι ελεύθερη σε όλους. Εξαιρούνται οι συλλογές των παλαιών και πολύτιμων βιβλίων καθώς και εκείνες του οπτικοακουστικού-ηλεκτρονικού υλικού (βιντεοκασέτες, CD-ROM), στις οποίες η πρόσβαση παρέχεται μέσω του προσωπικού της Βιβλιοθήκης. Info: Βιβλιοθήκη ΑΣΚΤ, Πειραιώς 256, Αγ. Ι. Ρέντης, τηλ. 210 4801.204. ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ: Εδώ θα βρούμε ό,τι χρειαζόμαστε για τις πολιτικές και οικονομικές επιστήμες, την ιστορία, τη νομική, την κοινωνιολογία, τη φιλολογία κ.ά., περιοδικά, εφημερίδες, καθώς και την πλήρη σειρά των πρακτικών της Βουλής και της Γερουσίας. Στην Αίθουσα Πολυτίμων φυλάσσονται σπάνια βιβλία της περιόδου 1471-1800 και τα πρωτότυπα των ελληνικών συνταγμάτων. Η είσοδος επιτρέπεται αυστηρά και μόνο με ταυτότητα. Info: Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, Μέγαρο Βουλής, Λ. Βασιλίσσης Σοφίας 2, Αθήνα, τηλ. 210 3707.227. [Πηγή: www.doctv.gr]

Τετάρτη 6 Μαΐου 2015

Ν. Λαπαθιώτη «Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες» του Νίκου Σαραντάκου


Για παράδειγμα, στο πρόσφατο Πέμπτο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Νεοελληνικών Σπουδών (Θεσσαλονίκη, 2-5.10.2014) υπήρξαν δυο εργασίες με θέμα τα διηγήματα και τα πεζά ποιήματα του Λαπαθιώτη. Στο προηγούμενο ανάλογο συνέδριο (Γρανάδα, 2010) άλλες τρεις ανακοινώσεις είχαν θέμα τον Λαπαθιώτη, η μία από τις οποίες αποκλειστικά το πεζό του έργο. Σε ένα άλλο επίπεδο, μεγάλη επιτυχία γνώρισαν στο τέλος του 2013 οι παραστάσεις της διασκευής της νουβέλας Κάπου περνούσε μια φωνή, σε σκηνοθεσία του Ηλία Βογιατζηδάκη, και ερμηνεία από τον ίδιο, τη Μυρτώ Πανάγου και τη Νατάσα Παπανδρέου.
Η ολοκλήρωση της έκδοσης των διηγημάτων δεν εξαντλεί βέβαια το πεζό έργο του Λαπαθιώτη –υπάρχουν ακόμη στοχασμοί, πεζά ποιήματα, χρονογραφήματα και άλλα πεζογραφήματα που δεν έχουν ακόμα καταγραφεί και αναδημοσιευτεί. Ωστόσο, οι μεγαλύτερες φόρμες (αυτοβιογραφία, νουβέλες, διηγήματα) βρίσκονται πια στη διάθεση του αναγνωστικού κοινού, αλλά και των μελετητών, μια και, όπως ανέφερε στο πρόσφατο Συνέδριο της Θεσσαλονίκης η Maria Caracausi, τα διηγήματα του Λαπαθιώτη «αξίζουν … συστηματικότερη μελέτη». Έχοντας συμβάλει αρκετά σε αυτή τη δημοσιοποίηση με τις τέσσερις ως τώρα εκδόσεις λαπαθιωτικών πεζών που επιμελήθηκα, μόνο χαρά (και λίγη περηφάνια) νιώθω γι’ αυτό.

Τα περισσότερα από τα διηγήματα του τόμου αυτού δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Μπουκέτο, το ποιοτικό λαϊκό περιοδικό με το οποίο συνεργάστηκε ο Λαπαθιώτης από το πρώτο του τεύχος ως το τέλος της ζωής του (της ζωής του ποιητή, εννοώ, που αυτοκτόνησε τον Γενάρη του 1944· το περιοδικό φυτοζώησε ένα-δυο χρόνια ακόμα). Ο Λαπαθιώτης συνεργάστηκε βεβαίως με πάμπολλα έντυπα, τόσο σοβαρά όσο και λαϊκά, αλλά μόνο με το Μπουκέτο και με τη Νέα Εστία είχε τόσο μακρόχρονη συνεργασία. Το ιστολόγιο έχει αναφερθεί στο Μπουκέτο περιστασιακά -δείτε εδώ ένα άρθρο αφιερωμένο στο Ημερολόγιο του Μπουκέτου, ένα πανηγυρικό τεύχος που έβγαινε κάθε χρόνο κοντά στα Χριστούγεννα.
Συνολικά, ο Λαπαθιώτης εμπιστεύθηκε στο Μπουκέτο πολύ περισσότερο φιλολογικό υλικό του παρά σε οποιοδήποτε άλλο έντυπο, ανάμεσα στ’ άλλα και την αυτοβιογραφία του, τη νουβέλα «Το τάμα της Ανθούλας» (και τα δυο σε συνέχειες) αλλά και πολλές δεκάδες ποιήματά του, πεζοτράγουδα και διηγήματα. Η συνεργασία δεν ήταν συνεχής, υπήρχαν πολύχρονες διακοπές, και φαίνεται ότι κατά καιρούς οι σχέσεις του Λαπαθιώτη με τους ανθρώπους του Μπουκέτου ψυχράνθηκαν. Παρά τους καβγάδες όμως, ο Λαπαθιώτης τελικά πάντοτε επέστρεφε και ξανάδινε συνεργασία. Ίσως είχε βρει στο Μπουκέτο ένα εκφραστικό βήμα για να φτάνουν τα κείμενά του σε πλατύτερα στρώματα αλλά που διατηρούσε ένα ελάχιστο επίπεδο ποιότητας που άλλα λαϊκά περιοδικά, στα οποία ο Λαπαθιώτης είχε περιστασιακά δώσει συνεργασία, δεν μπορούσαν να εξασφαλίσουν.
Ο τρίτος τόμος των διηγημάτων του Λαπαθιώτη βλέπει το φως και χάρη στη βοήθεια αρκετών φίλων του ιστολογίου που ευγενικά ανταποκρίθηκαν στην έκκλησή μου και πληκτρολόγησαν διηγήματα, διότι αλλιώς θα έπρεπε να σταματήσω για κανένα δεκαήμερο τα άρθρα εδώ. Τα ονόματά τους αναφέρονται στον πρόλογο και θα συνεννοηθώ με τον εκδότη να περάσουν να πάρουν από ένα αντίτυπο.
Ένα από τα διηγήματα του τόμου, και μάλιστα εκείνο που έδωσε και τον τίτλο, Τα δεκατρία ντόμινα, έχει ήδη δημοσιευτεί στο ιστολόγιο πριν από λίγους μήνες. Θα κλείσω το σημερινό άρθρο δημοσιεύοντας ένα άλλο διήγημα του τόμου, που παρουσιάζει μιαν άλλη πτυχή του διηγηματογράφου Λαπαθιώτη, καθώς περιέχει πολλά στοιχεία φανταστικού, εξαιτίας των οποίων άλλωστε έχει συμπεριληφθεί σε ανθολογία ελληνικού φανταστικού διηγήματος. (Μάλιστα, δεν είναι το μοναδικό: αρκετά διηγήματα του τρίτου τόμου έχουν στοιχεία φανταστικού ή υπερφυσικού). Πρόκειται για το διήγημα «Μια πολύ παράδοξη περίπτωση».
ΜΙΑ ΠΟΛΥ ΠΑΡΑΔΟΞΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ
Πρέπει να ομολογήσω ότι δεν απόρησα καθόλου, όταν, εδώ και λίγες μέρες, έμαθα το θάνατο του φίλου μου Ν.Δ. Το ήξερα πως αυτός ο άνθρωπος δε μπορούσε παρά να σκοτωθεί μια μέρα. Είχ’ αρχίσει, μάλιστα, ν’ ανησυχώ, για την αργοπορία του σκοτωμού αυτού. Είχα δεχτεί την εξομολόγησή του, κι απορούσα, μ’ όλη την καρδιά μου, πώς τα κατάφερνε ακόμα να υπάρχει, έπειτ’ απ’ την αλλόκοτη αρρώστια που κατατυραννούσε τη ζωή του… Η αλλόκοτη αυτή αρρώστια – μια απ’ τις παράδοξες αρρώστιες, που ’τυχε ν’ ακούσω στη ζωή μου – ήταν μοιραίο να του κλείσει κάθε πόρτα, να του στερέψει κάθε πηγή χαράς! Ένας άλλος, πιθανόν, στη θέση του, θα ’βρισκε τρόπο να οικονομηθεί – ίσως μάλιστα, να προσπαθούσε να ’βγαζε και σχετικά προσωπικά οφέλη, απ’ την εξαιρετική κατάστασή του. Ο Νίκος, όμως, ήταν άνθρωπος ευαίσθητος, και δε μπορούσε να την εκμεταλλευθεί… Και το καταλαβαίνω μια χαρά, το απονενοημένο του διάβημα: Δεν του ήταν δυνατόν ν’ ανθέξει ως το τέλος…
Είχα δεχτεί την εξομολόγησή του, ένα βράδυ που γυρίζαμε οι δυο μας – μια φθινοπωρινή ζεστή βραδιά, πέρσι, αν καλοθυμάμαι. Είχαμε πάει στον κινηματογράφο, κι έπειτα, βγαίνοντας εκείθε, σ’ ένα κέντρο «διανυκτερεύον». Είχαμε πιει κρασί, κι είχαμ’ έρθει ελαφρά στο κέφι. Αυτό το κέφι μου’ δωσε το θάρρος να τον ρωτήσω εμπιστευτικά, για μια σημαντική μεταβολή, που είχα δει, από καιρό, στο χαρακτήρα του. Δεν ήταν πια ο άνθρωπος που ήξερα.
Αυτός ο αγαθός κι ο ανοιχτόκαρδος, ο στοργικός, χαριτωμένος φίλος, είχε δυο χρόνια, τώρα – και πιο συγκεκριμένα μετά την έξοδό του απ’ το νοσοκομείο, που έμεινε δεν ξέρω πόσους μήνες, έπειτ’ από το τραύμα στο κεφάλι, κληρονομιά του φριχτού πολέμου – είχε ριζικά μεταβληθεί. Είχε γίνει σκυθρωπός, φιλύποπτος, απόφευγε τις σχέσεις με τους φίλους του – είχε γίνει ένας τέλειος μισάνθρωπος… Κι όμως ήταν εντελώς καλά – οι γιατροί μάς το είχαν  βεβαιώσει – παρ’ όλο τον κίνδυνο που πέρασε. Το παλιό εκείνο τραύμα του κρανίου του, δεν είχε θίξει κανένα λεπτό όργανο, η πληγή ήταν επουλωμένη. Το μυαλό του λειτουργούσε όπως πάντα. Είχε γίνει εντελώς καλά κι απ’ τη νευρική εκείνη κρίση, που επακολούθησε την περιπέτειά του, και που ήταν φυσικό ν’ αποδοθεί στον κλονισμό που υπέστη απ’ τον πόλεμο, καθώς συνέβη μ’ ένα πλήθος άλλους. Απ’ αυτά όλα, ήταν γιατρεμένος. Κι όμως, απ’ την εποχή εκείνη, εχρονολογείτο κι η μεταβολή του. Είχε κλειστεί στο σπίτι του, και δεν ήθελε να δει κανένα. Πολλές φήμες, σχετικές με την κατάστασή του, κυκλοφορούσαν, από τότε, μεταξύ μας. Κι αυτό το βράδυ, θέλησα να τις εξακριβώσω.
Ταράχτηκε με την ερώτησή μου. Καθώς βάδιζε με βήματα μικρά, και με το χέρι περασμένο στο δικό μου, κατάλαβα το χέρι του να τρέμει. Μετάνιωσα για την ανάκρισή μου, και προσπάθησα να της αλλάξω τόνο. Εκείνος, όμως δεν έβγαζε μιλιά. Ήξερε καλά πόσο τον αγαπούσα – το ήξερε πάρα πολύ καλά, πιο πολύ κι απ’ όσο φανταζόμουν – και δεν έπρεπε, θαρρώ, να πειραχτεί. Αλλά και κάτι άλλο: πρόσεξα πως προτού να τον ρωτήσω, η μορφή του είχε σκοτεινιάσει σα να περίμενε τα λόγια που θα του ’λεγα
Όλ’ αυτά, τα εξήγησα αργότερα, όταν μου φανέρωσε το μυστικό του πάθος. Πρώτη φορά το εκμυστηρευόταν. Η φωνή του έτρεμε, κι εκείνη. Μου κρατούσε πιο σφιχτά το χέρι, τα μάτια του κοιτούσαν απλανή. Στην αρχή, δε μίλησε καθόλου. Φάνηκε πως δίσταζε να μου το φανερώσει – ή πως έψαχνε να βρει τα λόγια τα κατάλληλα. Αλλά, συγχρόνως, ένιωθε τη φοβερήν ανάγκη, την ανάγκη που τον τυραννούσε, κάπου να τα πει, να ξαλαφρώσει… Ένιωθα πως το μυστικό αυτό, που, όταν τ’ άκουσα, έμεινα κατάπληκτος, καραδοκούσε κάποιαν ευκαιρία, για να μπορέσει να φανερωθεί… Και πιο μεγάλη, πιο ωραία ευκαιρία, απ’ αυτή που του δινόταν τώρα, δε μπορούσε να παρουσιαστεί. Ήμουν ο πιο αγαπημένος φίλος του. Είκοσι χρόνια ανυπόκριτης φιλίας, δεν ήταν προηγούμενο ασήμαντο. Κι εξ άλλου ήξερε πόσο τον αγαπούσα και πόσο, η ερώτηση εκείνη, έκρυβε φιλικό ενδιαφέρον, βαθύ, ειλικρινές κι ανυστερόβουλο…
Άρχισε,  τότε, να μου εκμυστηρεύεται, με φωνή βαθιά, δισταχτική, λίγο φοβισμένη στην αρχή – φοβόταν τόσο πως δε θα τον πιστέψω, ή πως θα τον πάρω για τρελό – έπειτα, όμως, έντονη, παλλόμενη, πυρετώδη, γιομάτη αγωνία!
– Πρώτ’ απ’ όλα υποσχέσου μου, μου λέει, ότι δε θα με πάρεις για τρελό. Είναι το μόνο που δε θ’ ανεχτώ εκ μέρους σου, το μόνο που μπορεί να με πληγώσει! Προτιμώ να πεις πως λέω ψέματα! Αλλά κι αν με πάρεις για τρελό, κι αν, ακόμα, σκεφτείς πως λέω ψέματα, έχω τρόπο να σε βγάλω απ’ την πλάνη… Έχω την απόδειξη μαζί μου! Τότε κι ο ίδιος θα πεισθείς αμέσως, πως διατηρώ το λογικό μου! Πώς ακόμα το κρατώ, κι εγώ δεν ξέρω… Ίσως απ’ την κακία της ίδιας μου της μοίρας, για να τυραννιέμαι πιο πολύ…
…Πριν από το τραύμα εκείνο του πολέμου, ποτέ μου δε θα το φανταζόμουν! Ήμουν, κι εγώ, σαν όλους τους ανθρώπους! Πίστευα στη στοργή, στην καλοσύνη, έπλαθα όνειρα, ζούσα μες στην πλάνη… Από τότε, δεν πιστεύω πια σε τίποτε…
…Τι μου συνέβη, δε μπορώ να εξηγήσω: ποιες αλλοιώσεις έγιναν μες στον εγκέφαλό μου, ποια κύτταρα δυνάμωσαν απρόοπτα, ώστε να αποκτήσω αυτή την ιδιότητα, δεν είμαι σε θέση να σου πω… Είμαι, τώρα, το απίστευτο φαινόμενο – μοναδικό φαινόμενο στον κόσμο – κι αντί να γίνω, απ’ αυτό το γεγονός, ο πιο ευτυχισμένος των ανθρώπων, έχω γίνει ο πιο δυστυχισμένος…
…Πρώτη φορά που κατάλαβα το πράμα, ήταν απάνω στην ανάρρωσή μου. Μια μέρα που κουβέντιαζα με κάποια νοσοκόμα, διαπίστωσα αυτό το γεγονός: ότι πριν ακόμα μου μιλήσει, διάβαζα κατακάθαρα τη σκέψη της· πριν ακόμα τα χείλη της σαλέψουν, ήξερα τι θέλει να μου πει! Αυτό μου κίνησε μεγάλη περιέργεια… Έκανα πειράματα και σ’ άλλους. Έκανα πειράματα απάνω στο γιατρό μου, στους φίλους που μου παραστέκανε, στην αδερφή μου που ερχόταν κάθε μέρα και μου κρατούσε λίγες ώρες συντροφιά…. Σε σένα τον ίδιο, έκανα το πείραμα, κάθε φορά που ερχόσουν να με δεις!
….Είχα μείνει αποσβολωμένος! Διάβαζα τη σκέψη των ανθρώπων, όπως διαβάζεις μέσα στο βιβλίο! Αυτό το πράμα, στην αρχή μου’ δωσ’ έναν τρόμο, που δεν έχω λόγια, δυστυχώς, να σ’ τον κάνω να τον καταλάβεις…Ένιωθα πως είχα αποκτήσει μια μυστηριώδη ιδιότητα, που ξεπερνούσε κάθε φαντασία! Ήξερα για τη νοομαντεία, για την περίεργη εκείνη ιδιότητα, που κάνει ώστε ορισμένοι άνθρωποι να μαντεύουν, με μια μικρή προσπάθεια, τη σκέψη των άλλων ανθρώπων. Εγώ, όμως, χωρίς καμιά προσπάθεια, έβλεπα τη σκέψη να σαλεύει, σα να ήταν το μέτωπό τους γυάλινο…Έβλεπα την αρχή της, την πορεία της, τις παραμικρότερες κινήσεις της, μ’ έναν τρόπο καταπληκτικό…Δεν υπήρχε τίποτε που να μου διαφεύγει….
…Όταν βγήκα απ’ το νοσοκομείο, αυτό το πράμα εξακολουθούσε. Με κυνηγούσε σαν ένας εφιάλτης. Καταλάβαινα πως θα τρελαθώ… Έφευγα μακριά απ’ τους ανθρώπους, δεν τολμούσα να μιλήσω σε κανένα! Έβρισκα παρηγοριά στη συντροφιά των ζώων – γιατί, αν και διάβαζα τη σκέψη τους, κι εκείνων, αυτή η σκέψη ήταν τόσο στοιχειώδης, τόσο απονήρευτη και τόσο φυσική, που δεν ήταν ικανή να με πειράξει! Δεν είχαν ούτε τη θηριωδία, ούτε την απίστευτη κρυψίνοια, την τερατώδη υστεροβουλία των κρυμμένων ανθρωπίνων λογισμών… Δεν ανεχόμουν παρά την αδερφή μου, γιατί σ’ εκείνη διάβαζα κάποια στοργή για μένα, και κάποια ίχνη καλοσύνης για τους άλλους. Για να μη διαβάσω τίποτα δυσάρεστο, καμία σκέψη φοβερή, για μένα, είχα ξεκόψει απ’ όλους μου τους φίλους….
…Είχα κλείσει την πόρτα μου στον κόσμο. Η σκέψη του με κατατυραννούσε! Την ένιωθα, γλοιώδη, απερίγραπτη, να κυκλοφορεί μες στον αέρα, και να μου καταστρέφει τις ελπίδες μου, σαν ένα φίδι πονηρό κι αχόρταγο, που γυρεύει να σε περιτυλίξει… Ήξερα τι σκέπτονται για μένα, ήξερα τι αισθάνονται για μένα, τις κακίες τους και τις υποκρισίες τους, τη φοβερή κι απίστευτη απόσταση που υπάρχει, κάθε δευτερόλεπτο, ανάμεσα στα λόγια και τις σκέψεις τους – κι αυτό το πράμα μου ήταν ανυπόφορο…
…Δε μπορούσα ούτε ν’ αγαπήσω, ούτε να συνδεθώ πια με κανένα. Δε μπορούσα ν’ ανεχθώ, κοντά μου, κανέναν άνθρωπο, ούτε καμιά γυναίκα – γιατί κανένας τους δεν κλείνει καλοσύνη – κι εγώ δεν πίστευα παρά στην καλοσύνη, δε ζητούσα παρά καλοσύνη, δε λαχταρούσα παρά καλοσύνη…
….Το μυστικό μου δεν το είπα σε κανένα. Το ’θαψα βαθιά μες στην ψυχή μου, κι έζησα μαζί του, τόσα χρόνια…Δεν τολμούσα, εξ άλλου, να το πω: γιατί ή θα με περνούσαν για τρελό ή θα με πίστευαν και θ’ απομακρυνόντουσαν, θα ’φευγαν με τρόμο από δίπλα μου, μήπως μάθω τα κρυφά διανοήματά τους, μήπως ανακαλύψω τις κακίες τους, τις οπισθοβουλίες τους, όλα τα μυστικά τους…. Κι έτσι, κι αλλιώς, θα ’μενα πάλι μόνος…
…Σιγά-σιγά, όμως, συνήθισα να τ’ αντικρίζω κι όλ’ αυτά. Το θέαμά τους δε μου κάνει πια εντύπωση, ούτε μου δίνει τον αποτροπιασμό, που μου ’δινε τόσο, στην αρχή… Μόνο που τροποποίησα τις σχέσεις μου, ώστε να μην έχω, στο πλευρό μου, παρά μόνον αυτούς που μ’ αγαπούν… Και τα κακά, που διαβάζω και σ’ αυτούς, τ’ αβυσσαλέα και κρυμμένα πάθη, όλες τις ηθικές διαστροφές και τις τρομαχτικές επιθυμίες, έμαθα, τώρα, να τα συγχωρώ –μου φτάνει μόνο το να μ’ αγαπούν – πολύ ή λίγο, δε μ’ ενδιαφέρει – και να μη θέλουν, μονάχα, το κακό μου…
Σταμάτησε για μια στιγμή κι έφερε το χέρι του μπροστά στο μέτωπό του.
Πήγα να του μιλήσω να τον παρηγορήσω.
Άπλωσε τ’ άλλο χέρι του, και μ’ έσφιξε στον ώμο:
– Σώπα, σώπα, ξέρω τι θα πεις! Σ’ ευχαριστώ… Ξέρω πως μ’ αγαπάς, γι’ αυτό το λόγο, ακριβώς, και σου φανέρωσα το καταπληκτικό μου μυστικό… Ήξερα πως ζητούσες να το μάθεις… Κι αυτή η πράξη, να σ’ το φανερώσω, ήταν, για μένα, ανακούφιση μεγάλη…
Κι έπειτα στυλώθηκε μπροστά μου, ξαφνικά, και πιάνοντας σπασμωδικά τα χέρια μου, μ’ έναν τρόπο τρελό κι απελπισμένο, μου φώναξε με γοερή φωνή:
– Και τώρα, πώς να ζήσω, ΠΩΣ ΝΑ ΖΗΣΩ; Με τι τόλμη ν’ αντικρίσω τους ανθρώπους, με τι καρδιά να συνδεθώ μαζί τους, με τι μάτια να τους πλησιάσω; Κάθε τους σκέψη που δε λένε, με πληγώνει, κάθε ψέμα που λένε, πιο πολύ… Με τρομάζουν ή μ’ αηδιάζουν… Έκοψα κάθε μου κοινωνικό δεσμό, κάθε δοσοληψία μου μ’ αυτούς! Ζω μονάχος, σαν ένας ερημίτης, περικυκλωμένος απ’ τις γάτες μου, κι απ’ τις αθώες, τις πρωτόγονές τους σκέψεις, που αυτές, τουλάχιστον, τις έχω συνηθίσει, και δεν τις τρέμω ούτε μ’ ενοχλούν… Δε θα ’ταν καλύτερα, για μένα, να πέθαινα μες στο νοσοκομείο, ή να είχα σκοτωθεί στον πόλεμο, παρά να ζω μ’ αυτή την αγωνία, μ’ αυτό τον τερατώδη εφιάλτη, που μου θανατώνει την ελπίδα και μου απαγορεύει την αγάπη – που με κλείνει μες στην κάμαρά μου, σαν ένα πλάσμα καταδικασμένο που δεν είναι δυνατόν να λυτρωθεί;…
……………………………………………………………………………………………
Από τη νύχτα αυτή, δεν τον ξαναείδα πια. Κι όταν έμαθα, προχτές, το σκοτωμό του, για μια στιγμή λυπήθηκα, σα φίλος – αλλά παρηγορήθηκα αμέσως, με την ιδέα πως είχε λυτρωθεί…

18 Μαΐου 2015: Τα Μουσεία γιορτάζουν!

Ποικίλες δράσεις οργανώνονται και φέτος στα μουσεία της χώρας, με αφορμή τον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων στις 18 Μαΐου. Κεντρικό μήνυμα του εορτασμού είναι να γίνουν τα μουσεία φορείς πολιτισμικών ανταλλαγών με σκοπό την ανάπτυξη της μόρφωσης, την αμοιβαία κατανόηση και τη συνεργασία μεταξύ των λαών.

Η Διεθνής Ημέρα Μουσείων καθιερώθηκε το 1977 από το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM) με στόχο να αναδειχθεί ο ρόλος των μουσείων στη σύγχρονη κοινωνία.

Κάθε χρόνο η 18η Μαΐου είναι αφιερωμένη σε ένα συγκεκριμένο θέμα που αφορά στα μουσεία και στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Για το 2015 το ICOM έχει επιλέξει το θέμα «Μουσεία για μια κοινωνία με προοπτικές», επιθυμώντας να επισημάνει τη δυνατότητα που έχουν τα μουσεία να προτείνουν και να προβάλλουν πρότυπα για μια κοινωνία λιγότερο καταναλωτική, πιο ανοικτή σε συνεργασίες, με σεβασμό στα οικοσυστήματα: μια κοινωνία με προοπτικές.

Τιμώμενο από το Ελληνικό Τμήμα του ICOM μουσείο για φέτος είναι το Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου στο Γκάζι (Τεχνόπολις Δήμου Αθηναίων) , όπου θα πραγματοποιηθούν εκδηλώσεις από 15 έως 24 Μαΐου.

Ο εορτασμός θα ξεκινήσει στις 15 Μαΐου με ημερίδα που θα έχει θέμα «Eκπαιδευτικές δράσεις για τον βιομηχανικό πολιτισμό».

Η κεντρική εκδήλωση του εορτασμού πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα, 18 Μαΐου (19:00) με σύντομες ομιλίες, περιήγηση στους χώρους του Μουσείου, προβολές ταινιών και συναυλία σύγχρονης μουσικής. Ομιλητές θα είναι η Αλεξάνδρα Μπούνια, αν. καθηγήτρια Μουσειολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, η Χριστίνα Αγριαντώνη, ομότιμη καθηγήτρια Ιστορίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και ο Κωστής Μπιτζάνης, διευθύνων σύμβουλος της Τεχνόπολης.

Από 18 έως 24 Μαΐου θα λειτουργούν στους χώρους της Τεχνόπολης οι εκθέσεις:


  • «Τα παιδιά ζωγραφίζουν το Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου της πόλης τους» (Παλαιοί Φούρνοι, σε συνεργασία με το Μουσείο Ελληνικής Παιδικής Τέχνης)
  • «Σωλήνες, πόδια και χρώματα», με την επιμέλεια των εθελοντών του Μουσείου
Στις 22 και 23 Μαΐου θα πραγματοποιηθεί επιστημονική Διημερίδα με θέμα «Ψηφιακή αειφορία. Νέες προοπτικές για μουσεία και πολιτιστικούς οργανισμούς» ( Αεριοφυλάκιο 2).

Στις 23 και 24 Μαΐου θα πραγματοποιηθεί διαγωνισμός δραματοποίησης παραμυθιών για παιδιά 5 έως 12 ετών με θέμα το παλαιό Εργοστάσιο Φωταερίου.

Επίσης, στις 23 Μαΐου το Μουσείο σε συνεργασία με τους Αtenistas οργανώνει ξενάγηση για άτομα με τύφλωση και μειωμένη όραση.

Στις 24 Μαΐου θα πραγματοποιηθεί υπαίθριο εικαστικό εργαστήρι για οικογένειες με παιδιά 5-13 ετών από το Μουσείο Ελληνικής Παιδικής Τέχνης.

  • Στο Μουσείο της Ακρόπολης
Το Μουσείο Ακρόπολης γιορτάζει την Ευρωπαϊκή Νύχτα Μουσείων το Σάββατο 16 Μαΐου και τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων με το εξής πρόγραμμα:

Σάββατο 16 Μαΐου 2015


«Αστρικές θεότητες: απεικονίσεις, πεποιθήσεις, λατρείες»: Οι αρχαιολόγοι-φροντιστές του Μουσείου θα προσφέρουν στο κοινό την βραδινή θεματική παρουσίαση «Αστρικές θεότητες: απεικονίσεις, πεποιθήσεις, λατρείες». Ώρες παρουσιάσεων: στα ελληνικά 8:30 μ.μ. και 10:30 μ.μ.

Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας (αριθμός συμμετεχόντων ανά παρουσίαση: 35 άτομα). Οι εγγραφές γίνονται στο Γραφείο Πληροφοριών από τις 8 το βράδυ και μετά. Διάρκεια: περίπου 50 λεπτά.

Ευρωπαϊκά τραγούδια με μουσική τζαζ: Το Μουσείο θα φιλοξενήσει στον προαύλιο χώρο του στις 9 μ.μ. το Κουιντέτο Δημήτρη Βασιλάκη που θα ερμηνεύσει τραγούδια από διάφορα μέρη της Ευρώπης, με άρωμα τζαζ, swing, latin, blues, fado, r&b, cool, με την εκφραστική φωνή της νέας τραγουδίστριας και συνθέτιδας, Σάσας Παπαλάμπρου. Την ημέρα αυτή το Μουσείο θα είναι ανοιχτό από τις 8 το πρωί έως τα μεσάνυχτα (ελεύθερη είσοδος από τις 8 το βράδυ έως τα μεσάνυχτα).

Δευτέρα 18 Μαΐου 2015

«Ο κόρακας και άλλα φτερωτά»: Οι αρχαιολόγοι-φροντιστές του Μουσείου θα προσφέρουν στο κοινό την θεματική παρουσίαση για ενήλικες «Ο κόρακας και άλλα φτερωτά».

Ώρες παρουσιάσεων: στα ελληνικά 10:30 π.μ., 12:30 μ.μ. και 6:30 μ.μ. και στα αγγλικά 3 μ.μ. Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας (αριθμός συμμετεχόντων ανά παρουσίαση: 35 άτομα). Οι εγγραφές γίνονται στο Γραφείο Πληροφοριών από τις 8 το πρωί και μετά. Διάρκεια: περίπου 50 λεπτά.

«Φτερά και πούπουλα» (για παιδιά έως 12 ετών): Παιδιά μέχρι 12 ετών, ανεξάρτητα ή σε σχολικές ή άλλες ομάδες, έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν καλύτερα το αγαπημένο τους φτερωτό πλάσμα, όπως τον κόρακα, την κουκουβάγια, τον αετό, αλλά και τη σφίγγα, τη σειρήνα, τον Ερμή.

Θα βρουν τους αρχαιολόγους-φροντιστές ανάμεσα στα αγάλματα του πρώτου ορόφου του Μουσείου και θα ακούσουν γι’ αυτά μύθους και όμορφες ιστορίες από την αρχαιότητα. Στη συνέχεια θα αναζητήσουν στις αίθουσες του Μουσείου πετούμενα με οδηγό τη δική τους δημιουργία.

Οι αρχαιολόγοι-φροντιστές θα περιμένουν τα παιδιά από τις 8 π.μ. μέχρι τις 8 μ.μ. σε σταθερό σημείο στην αίθουσα των Αρχαϊκών Γλυπτών, όπου υπάρχει σχετική σήμανση. Για τη δράση θα χρησιμοποιηθούν ήχοι, εικονογραφικές και γραπτές πηγές σε ηλεκτρονικά μέσα, καθώς και υλικά για δημιουργία.

Την ημέρα αυτή το Μουσείο θα είναι ανοιχτό από τις 8 το πρωί έως τις 8 το βράδυ με ελεύθερη είσοδο.

Αναμνηστικό μετάλλιο με θέμα τον κόρακα: Για να τιμήσει την φετινή Διεθνή Ημέρα Μουσείων, το Μουσείο Ακρόπολης θα κυκλοφορήσει αναμνηστικά μετάλλια τα οποία έκοψε το Εθνικό Νομισματοκοπείο, με θέμα τον κόρακα.

Οι αρχαίοι θαύμαζαν την υψηλή νοημοσύνη του κόρακα που ήξερε να καθοδηγεί τους οδοιπόρους σε έρημους τόπους, να προαναγγέλλει το μέλλον με διαφοροποίηση του τόνου της φωνής του και του πετάγματός του και να προαναγγέλλει με το κράξιμό του τη βροχή και τον άνεμο.

  • Στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης γιορτάζει τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων με τις παρακάτω εκδηλώσεις:

Κυριακή 17 Μαΐου

  • Aφηγήσεις παραμυθιών με τίτλο «Παραμύθια με τις Παραμυθοκόρες για ξόρκια, φυλαχτά και μαγικά με αφορμή την έκθεση Ίασις. Υγεία, Νόσος, Θεραπεία από τον Όμηρο στον Γαληνό». Οι αφηγήσεις θα παρουσιάζονται ταυτόχρονα και στη νοηματική γλώσσα από το Ελληνικό Ινστιτούτο Νοηματικής Γλώσσας «Γέφυρες Επικοινωνίας», ώστε να μπορούν να τις παρακολουθήσουν και παιδιά με προβλήματα ακοής.
  • Σύντομα εκπαιδευτικά εργαστήρια με θέμα: «Τα 4 στοιχεία της φύσης».
Απαραίτητη η κράτηση θέσεων στο 210.7294220 από Δευτέρα 11 Μαϊου

Δευτέρα 18 Μαΐου

  • Eλεύθερη είσοδος σε όλες τις εκθέσεις του Μουσείου από τις 10:00 έως τις 21:00 (μόνιμες συλλογές και έκθεση «Ίασις. Υγεία, Νόσος, Θεραπεία από τον Όμηρο στον Γαληνό»).
  • Tο Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων σε συνεργασία με το Ελληνικό Ινστιτούτο Νοηματικής «Γέφυρες Επικοινωνίας» διοργανώνει εκπαιδευτικά προγράμματα για τα Ειδικά Σχολεία Κωφών και Βαρήκοων Αττικής.
Περισσότερες πληροφορίες στο 210.7239438

  • Δημόσια Συζήτηση: «Παρόν και μέλλον των αρχαιολογικών μουσείων» στο πλαίσιο του κύκλου δημόσιων συζητήσεων και διαλέξεων με θέμα «Κοινωνία και παρελθόν: προσλήψεις της αρχαιότητας στη σύγχρονη Ελλάδα» που διοργανώνει το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης σε συνεργασία με το Ιρλανδικό Ινστιτούτο Ελληνικών Σπουδών.
Ομιλητές: Άγγελος Δεληβορριάς, ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, τέως διευθυντής Μουσείου Μπενάκη, Αναστασία Τούρτα, επίτιμη διευθύντρια Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης, διευθύντρια Ευρωπαϊκού Κέντρου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων, Νίκος Σταμπολίδης, καθηγητής Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης, διευθυντής Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.

Συντονίστρια: Δέσποινα Καταπότη, επίκουρη καθηγήτρια Θεωρίας Πολιτισμού και Ψηφιακού Πολιτισμού Πανεπιστημίου Αιγαίου.

Oι διευθυντές τριών σημαντικών μουσείων της χώρας συζητούν για το ρόλο των αρχαιολογικών μουσείων σήμερα, τα προβλήματα και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν και τις προοπτικές που ανοίγονται στο μέλλον.

Ώρα: 19:00.

Είσοδος ελεύθερη σε όλες τις εκδηλώσεις

Πληροφορίες:
Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Νεοφύτου Δούκα 4
Tηλ: 210 7228321-3

«Τρεις μεγάλες επαναστάσεις» στη σύγχρονη μουσική

Πρώτα ήταν οι ροκιές των Rolling Stones και των Beatles. Μετά ήρθε το ξεφάντωμα της ντίσκο, και τέλος η μεγάλη στροφή προς τη ραπ. Αλγόριθμοι που ανέλυσαν χιλιάδες κομμάτια του αμερικανικού Billboard Hot 100, εφαρμόζοντας τις αρχές της εξελικτικής θεωρίας, αποκαλύπτουν τρεις μεγάλες επαναστάσεις στη σύγχρονη μουσική -και διαψεύδουν όσους θεωρούν τη σύγχρονη ποπ επαναλαμβανόμενη και ομογενοποιημένη.

Η ομάδα του Ματίας Μάουχ, επιστήμονα υπολογιστών στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου, ήθελε να μάθει αν η μουσική εξελίσσεται όπως οι ζωντανοί οργανισμοί. Άραγε οι τάσεις της μουσικής αλλάζουν προοδευτικά, ή μήπως πηδούν με μεγάλα άλματα σε νέες τάσεις;

Το βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι έρευνες αυτού του είδους είναι η αδυναμία μαζικής πρόσβασης σε τραγούδια που προστατεύονται ως πνευματική ιδιοκτησία. Μια πρώτη λύση έδωσε ο δικτυακός τόπος του Billboard Hot 100, της εβδομαδιαίας λίστας των δημοφιλών κομματικών που εκδίδει η αμερικανική μουσική βιομηχανία. Οι ερευνητές συνέλεξαν έτσι τους τίτλους και τους καλλιτέχνες 17.000 τραγουδιών που μπήκαν στη λίστα το διάστημα 1960-2010.

Η λίστα αυτή ήταν όμως το πρώτο μόνο βήμα, αφού η μελέτη απαιτούσε ανάλυση των ίδιων των ηχογραφήσεων. Ο Δρ Μάουχ ήταν τυχερός, αφού είχε εργαστεί στην υπηρεσία μουσικής Last.fm και απέκτησε πρόσβαση σε μια βάση δεδομένων με αποσπάσματα χιλιάδων τραγουδιών διάρκειας 30 δευτερολέπτων.

Ο αλγόριθμος που ανέλυσε τα δεδομένα εξέτασε χαρακτηριστικά της μουσικής όπως η μελωδία, ο ρυθμός και οι συγχορδίες, εφαρμόζοντας τεχνικές εξελικτικής ανάλυσης.

Τα αποτελέσματα, τα οποία δημοσιεύονται στην ανοιχτή επιθεώρηση Royal Society Open Science, δείχνουν ότι η εξέλιξη της μουσικής δεν είναι σταδιακή αλλά αλματώδης.

Η πρώτη επανάσταση ήρθε το 1964 με τη ροκ και σόουλ μουσική. Η δεύτερη ακολούθησε το 1983, όταν νέες τεχνολογίες όπως τα συνθεσάιζερ έφεραν τη ντίσκο, το νιου γουέιβ και το χαρντ ροκ.

Το μεγαλύτερο όμως άλμα ήρθε το 1991, όταν ο Snoop Dog, ο Jay Z και άλλοι καλλιτέχνες έκαναν μόδα τη ραπ και το χιπ-χοπ, τάσεις που χαρακτηρίζονται από την έλλειψη αρμονίας. Η ραπ «ήταν το σημαντικότερο συμβάν που διαμόρφωσε τη μουσική δομή των αμερικανικών τσαρτ τα τελευταία 50 χρόνια» γράφουν οι ερευνητές.

Διαβεβαιώνουν επίσης ότι τα σημερινά τραγούδια δεν «ακούγονται όλα ίδια» όπως παραπονούνται ορισμένοι -η σύγχρονη ποπ προσφέρει την ίδια ποικιλία που προσέφεραν όλα τα προηγούμενα είδη μουσικής.

Με άλλα λόγια, τα παράπονα για τα επαναλαμβανόμενα και «ξενέρωτα» τραγούδια της Τέιλορ Σουιφτ δεν έχουν επιστημονική βάση.

Επιμέλεια: Βαγγέλης Πρατικάκης
Newsroom ΔΟΛ

Δευτέρα 4 Μαΐου 2015

Τα δύο τελευταία χρόνια της ζωής του Βίνσεντ βαν Γκογκ με τη ματιά της ολλανδής σχεδιάστριας κόμικ Μπάρμπαρα Στοκ

Γράφει η Γιώτα Φλώρου στο ΒΗΜΑ
 
Το 2009 το Μουσείο βαν Γκογκ στο Αμστερνταμ προσέγγισε την ολλανδή σχεδιάστρια κόμικ Μπάρμπαρα Στοκ και της ζήτησε να δημιουργήσει ένα γκράφικ νόβελ για τον ζωγράφο Βίνσεντ βαν Γκογκ. Αν και το μουσείο τής έδωσε απόλυτη ελευθερία, η ευθύνη που έπεσε στους ώμους της Στοκ ήταν μεγάλη. «Πώς θα αποδώσω αυτή τη συνεργασία;» σκέφτηκε. Αποφάσισε να ασχοληθεί με τα δύο τελευταία χρόνια της ζωής του ζωγράφου, που σημαδεύτηκαν τόσο από τη μεγάλη του δημιουργικότητα όσο και από τις εξάρσεις της ασταθούς ψυχικής υγείας του.

Η Στοκ ήρθε στην Ελλάδα στο πλαίσιο του φεστιβάλ Comicdom Con Athens 2015 και μίλησε για τη δημιουργία του κόμικ «Vincent», το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αιώρα σε μετάφραση της Μαργαρίτας Μπονάτσου. Οι εκδόσεις Αιώρα διοργανώνουν μια έκθεση με έργα της Στοκ που βασίζονται στο κόμικ.  

Λίγο πριν από το τέλος
Το 1888, δύο χρόνια πριν από το πρόωρο τέλος του, ο Βίνσεντ βαν Γκογκ μετακομίζει στη Νότια Γαλλία. Από το 1886 είχε καταφύγει στο Παρίσι, καθώς εκεί έμενε ο μικρότερος αδελφός του, Τεό, ο οποίος ήταν έμπορος τέχνης. Στη γαλλική πρωτεύουσα ο Βαν Γκογκ ήρθε σε επαφή με τον ιμπρεσιονισμό και επηρεάστηκε βαθιά από αυτόν. Περισσότερο και από την Πόλη του Φωτός όμως εντυπωσιάζεται από τη γαλλική επαρχία. Τα τοπία της Αρλ, στην Προβηγκία, φαντάζουν κάτι παραπάνω από ειδυλλιακά στα μάτια του. Χρώματα παντού. Απέραντα πράσινα χωράφια και άλλα καλυμμένα με κίτρινο σιτάρι, θαλασσινά τοπία, κόκκινοι αμπελώνες. Εμπνέεται τη δημιουργία μιας κοινότητας όπου οι καλλιτέχνες θα βρίσκουν καταφύγιο, θα δημιουργούν μαζί, θα υποστηρίζουν ο ένας τον άλλον. Εγκαθίσταται στο περίφημο «Κίτρινο σπίτι», που θα αποτελέσει θέμα ενός πίνακά του.

Το ταξίδι στην επαρχία χρηματοδοτήθηκε από τον αδελφό του, που ήταν ο άνθρωπος που τον ώθησε να ασχοληθεί με τη ζωγραφική. Ο Βαν Γκογκ πούλησε μόνο έναν πίνακα στη διάρκεια του βίου του. Ηταν που ήθελε να παραμείνει ποιοτικός και όχι να γίνει εμπορικός. Πίστευε ότι θα αναγνωριστεί η αξία του εν καιρώ, σαν το καλό κρασί που βγαίνει τελευταίο από το κελάρι.

Ο ζωγράφος αλληλογραφούσε πολύ συχνά με τον Τεό. «Αρρωσταίνω που πρέπει να σου ζητήσω ξανά χρήματα αλλά δεν μπορώ να κάνω διαφορετικά» του γράφει. Ο Τεό δεν σταματά να στέλνει χρήματα κάθε μήνα και ο Βαν Γκογκ φτιάχνει όσους περισσότερους πίνακες μπορεί για να τον ξεπληρώσει.

Στην Αρλ θα δεχτεί την επίσκεψη του φίλου του, Πολ Γκογκέν. Είχαν γνωριστεί στο Παρίσι. Για ένα διάστημα ζουν μαζί. Οι διαφωνίες τους είναι έντονες. Στη διάρκεια μιας ψυχικής κρίσης ο Βαν Γκογκ θα κόψει τον λοβό του αφτιού του και θα νοσηλευτεί στο νοσοκομείο της Αρλ. Οταν, με τη θέλησή του, θα περάσει την πόρτα ενός ψυχιατρικού ασύλου στο Σεν-Ρεμί, τα όνειρά του διαλύονται.

Οταν καλυτερεύει η υγεία του, μπορεί να βρει πάλι παρηγοριά στη ζωγραφική. «Συχνά έχω την αίσθηση ότι η νύχτα είναι πιο πολύχρωμη από την ημέρα» γράφει στον αδελφό του και κάπως έτσι προκύπτει η «Εναστρη νύχτα», ίσως το κορυφαίο έργο του.  

Μια ταραγμένη ψυχή
Η Στοκ ουσιαστικά «έζησε» με τον Βίνσεντ βαν Γκογκ για τρία χρόνια, όσο καιρό διήρκεσε η έρευνά της για το κόμικ. Αρχίζει να τον αγαπά σαν αδελφό της. Επισκέφθηκε την Αρλ και το Σεν-Ρεμί για να δει πού έζησε ο ζωγράφος, διάβασε έξι βιβλία με συγκεντρωμένες τις επιστολές του. Μέσα σε αυτό το άτυπο ημερολόγιο διατυπώνονται τα καθημερινά προβλήματα του Βαν Γκογκ, αλλά και βαθύτερες σκέψεις για την τέχνη, τη ζωή και τον θάνατο.

Το Μουσείο Βαν Γκογκ και διάφορες βιβλιοθήκες τής παρείχαν χρήσιμα έγγραφα της εποχής, όπως έναν χάρτη της Αρλ. Η Στοκ θέλει να γνωρίζει ακόμη και την παραμικρή λεπτομέρεια, όπως αν στρίβει δεξιά ή αριστερά ο Βίνσεντ όταν θέλει να πάει στο καφέ κοντά στο σπίτι του.

Σύμφωνα με τη Στοκ, ως άνθρωπος ο Βαν Γκογκ ήταν ειλικρινής σε σημείο αγένειας αλλά και μια ευγενική ψυχή που ένιωθε συμπόνια για όλους. Εργαζόταν σκληρά και ήταν οπλισμένος με υπομονή για την τέχνη του. Θεωρούσε τον εαυτό του έναν μικρό κρίκο της αλυσίδας όλων των καλλιτεχνών που πέρασαν ποτέ από την ιστορία του κόσμου.
Μετά την ολοκλήρωση της έρευνας, έρχεται η ώρα της δράσης. Η Στοκ αγαπά την απλότητα. Σχεδιάζει λιτές γραμμές, χρησιμοποιεί τελείες για μάτια. Κάθε σκηνή του κόμικ προέκυψε από τις επιστολές που είχε διαβάσει και χρωματίστηκε με την παλέτα του Βαν Γκογκ. Οι διάλογοι των χαρακτήρων, επίσης, προήλθαν από τις επιστολές, με μικρές αλλαγές, ώστε να ανταποκρίνονται στη σημερινή πραγματικότητα.

Τα διλήμματα που αντιμετώπισε πολλά. Πώς απεικονίζεις μια ταραγμένη ψυχική κατάσταση, ποια ιστορία μιας τόσο ενδιαφέρουσας ζωής να βάλεις και ποια να αφήσεις απ' έξω; Αποφάσισε να μη γεμίσει το κόμικ με πολλές πληροφορίες, ώστε να υπάρχει μια συνέχεια στην ιστορία.

Τα θέματα του βιβλίου είναι οι ιδέες του ζωγράφου για μια ζωή με νόημα και ο τρόπος του να αντιμετωπίσει την επιτυχία και την αποτυχία, θέματα επίκαιρα ακόμη και στις ημέρες μας.

Η Στοκ δεν τελειώνει το κόμικ της τραγικά, αλλά με μια χαρούμενη εικόνα, με έναν Βίνσεντ ευτυχισμένο μέσα στο φυσικό τοπίο, να γίνεται ένα με τον πίνακα που ζωγραφίζει.


Η δημιουργός του «Vincent»
Η δημιουργός του «Vincent» Μπάρμπαρα Στοκ είχε μια αγάπη στο σχέδιο και στο γράψιμο από παιδί. Παρ' όλα αυτά, σπούδασε φωτογραφία και ασχολήθηκε με το φωτορεπορτάζ, μια δουλειά που δεν την ικανοποιούσε. Οταν παραιτήθηκε από τη δουλειά της, άρχισε να σχεδιάζει κόμικς. Εγινε περισσότερο γνωστή στην Ολλανδία για τις αυτοβιογραφικές ιστορίες της. Εχει δημοσιεύσει δουλειές της σε εφημερίδες και περιοδικά και έχει εκδώσει δέκα βιβλία. Το 2009 τιμήθηκε με το πιο σημαντικό ολλανδικό βραβείο για τα κόμικς. Ο «Vincent» κυκλοφόρησε στην Ολλανδία το 2013 και από τότε έχει μεταφραστεί σε έντεκα γλώσσες.

πότε & πού:

Διάρκεια: ως 8 Μαΐου. Ωρες λειτουργίας: καθημερινά 10.00-18.00, Σάββατο: 11.00-16.00, Βιβλιοπωλείο Αιώρα, Μαυρομιχάλη 11.

"Η Ακρα Ταπείνωση" της Ρέας Γαλανάκη

Θα άξιζε να μεταφραστεί εδώ και τώρα το νέο μυθιστόρημα της Ρέας Γαλανάκη "Η Ακρα Ταπείνωση" (Καστανιώτης), διότι με τους χαρακτήρες του καταρρίπτει τα περισσότερα στερεότυπα που κυριαρχούν στις ευρωπαϊκές χώρες για την ταυτότητα της σημερινής ελληνικής κοινωνίας


Το μυθιστόρημα της Ρέας Γαλανάκη κοιτάζει λοξά την ελληνική κοινωνία και διορθώνει την εικόνα των αντι-ηρώων της επικαιρότητας | Ενρί Τσανάι
Θα άξιζε να μεταφραστεί εδώ και τώρα το νέο μυθιστόρημα της Ρέας Γαλανάκη "Η Ακρα Ταπείνωση" (Καστανιώτης), διότι με τους χαρακτήρες του καταρρίπτει τα περισσότερα στερεότυπα που κυριαρχούν στις ευρωπαϊκές χώρες για την ταυτότητα της σημερινής ελληνικής κοινωνίας. Και θα άξιζε να διαβαστεί από το ευρύτερο κοινό και ως έργο αναφοράς για τη θερμή επικαιρότητα της τελευταίας τριετίας, διότι με εύληπτα πολιτικά επιχειρήματα διαψεύδει την παραπλανητική εικόνα που κατασκευάζουν τα τρομολαγνικά δελτία ειδήσεων των εγχώριων καναλιών.
Η Γαλανάκη διαλέγει ως κομβικό γεγονός τη διαδήλωση της 12ης Φεβρουαρίου 2012 στην Αθήνα, όταν «πελώρια κύματα θυμού» περικύκλωσαν το «κοινοβουλευτικό ανάκτορο» την ώρα που «νομοθετώντας, διακινδύνευε κατ’ άλλους τη σωτηρία, κατ’ άλλους την καταστροφή της χώρας». Και εστιάζει σε εκείνη την «αφιονισμένη νύχτα» κατά την οποία κάηκε ο κινηματογράφος Αττικόν, για να αναδείξει ένα γαϊτανάκι χαρακτήρων που παραπέμπουν στις βασικές πτυχές του ελληνικού δράματος, το οποίο και προσεγγίζει μέσα από αρχετυπικά δίπολα. Είναι οι «κρανοφόροι νεαροί», και από την άλλη τα ΜΑΤ με τους μαυροντυμένους συνεργούς τους, σε μια «άνιση μονομαχία» που ώρες ώρες παίρνει τα χαρακτηριστικά «ευέλικτου ανταρτοπόλεμου».
Είναι επίσης οι ηττημένοι ιδεολόγοι μιας άλλης εξέγερσης -εκείνης των φοιτητών- που πυροδότησε τις πολιτικές εξελίξεις πριν από 40 χρόνια, και οι σημερινοί επιτυχημένοι λεφτάδες οι οποίοι εξαργυρώνουν την αντιστασιακή τους δράση τότε. Είναι ακόμη οι αντιεξουσιαστές που χτυπούν με μολότοφ και οι χρυσαυγίτες που κάνουν ρατσιστικά χτυπήματα, είναι οι πρόσφυγες μετανάστες και οι εσωτερικοί μετανάστες που δεν τους σηκώνει η κατάσταση, οι νεο-άστεγοι και οι απατεώνες ζητιάνοι, οι αλληλέγγυοι κοινωνικοί λειτουργοί και οι επαγγελματίες ψυχίατροι... Οι περισσότεροι και οι περισσότερες προέρχονται από την πρακτικά και ψυχικά ταπεινωμένη μεσαία τάξη. Αυτή είναι η «ραχοκοκαλιά του όλου συστήματος αλλά και της δημοκρατίας». Αυτή γίνεται η «φωνή» της συγγραφέως, και αυτή ορίζει τους άξονες της αφήγησης που ταλαντεύεται από την περιγραφή στον αναστοχασμό, και από τον ρεαλισμό στον υπερρεαλισμό.
Αυτήν τη μεσαία τάξη, που έχει εξαθλιωθεί εξαιτίας των στρατηγικών αντιμετώπισης της κρίσης, εκπροσωπούν και οι δύο κεντρικές αντι-ηρωίδες της Γαλανάκη. Είναι αλαφροΐσκιωτες συνταξιούχες καθηγήτριες στη Μέση Εκπαίδευση και ξεναγούν τον αναγνώστη στην «εκκωφαντική βακχεία της Αθήνας» κρατώντας έναν ρόλο σοφού σαλού όπως στα λαϊκά μεσαιωνικά έργα, ή, αλλιώς, έναν ρόλο κορυφαίας στον Χορό μιας σύγχρονης τραγωδίας. Πρώην φιλόλογος η μία, ανύπαντρη κι ανήσυχη, και πρώην ζωγράφος η άλλη, χωμένη κάποτε στον αντιχουντικό αγώνα, μάνα ενός εξεγερμένου «μαχητή», χωρισμένη από έναν πονηρό πολιτικό της «γενιάς του Πολυτεχνείου», συγκατοικούν πλέον σε έναν ξενώνα για ψυχικά ασθενείς, που κι αυτός κινδυνεύει να κλείσει λόγω λιτότητας. Η συγγραφέας τις θέλει να αλλάζουν τα ονόματά τους, κι έτσι υπογραμμίζει πόσο ριζικά η πραγματικότητα της κρίσης επηρέασε ταυτότητες και αντιλήψεις. Γίνονται η ευαίσθητη Νύμφη (αντί για Θεονύμφη) και η διαισθητική Τειρεσία (αντί για Θηρεσία) που από νοσταλγία ελευθερίας και με άγνοια κινδύνου θα το σκάσουν, θα φτάσουν στο Σύνταγμα με τους διαδηλωτές, θα χαθούν εκείνη την ταραγμένη νύχτα, θα καταλήξουν να κοιμούνται στον δρόμο και θα υποχρεωθούν να ζητιανεύουν, ώσπου η κάθαρση θα έρθει χάρη σε έναν άστεγο.
Το μυθιστόρημα της Γαλανάκη αναφέρεται στη γονατισμένη Αθήνα και στη γονατισμένη Ελλάδα, αλλά όχι σε ένα αδιέξοδο. Αυτό είναι άλλωστε και το νόημα του τίτλου. Η συγκεκριμένη φράση εμφανίζεται μόνο μία φορά, στη σελίδα 198, και παραπέμπει σε μια υπαρκτή βυζαντινή εικόνα με αυτό το θέμα. Η Τειρεσία την αναθυμάται την επομένη της διαδήλωσης, επειδή απεικονίζει την «ταπείνωση του θείου μέσα από τον μαρτυρικό θάνατο ανθρώπου» μαζί όμως «με τον υπαινιγμό και την ελπίδα της ανάστασης». Αυτό μοιάζει να είναι και το σχόλιο της Γαλανάκη: ότι «όλες οι καταστροφές περνούν και φεύγουν», κι ότι «μια σταγόνα θάρρος αρκεί για το θαύμα».

New Journalism α λα Γαλανάκη

Συγγραφέας που από τα τέλη του ’80 αναπτύσσει έναν προβληματισμό για ζητήματα ταυτότητας σε αλληλοσυγκρουόμενους κόσμους, η Γαλανάκη άντλησε τους πρωταγωνιστές της (Ισμαήλ Φερίκ Πασά, Ελένη Αλταμούρα, Ανδρέα Ρηγόπουλο, Μίνωα Καλοκαιρινό, Καπετάν Ποδιά κ.ά.) από μια πινακοθήκη μοναχικών, υποφωτισμένων ή αγνοημένων ιστορικών προσωπικοτήτων του 19ου ή του πρώτου μισού του 20ού αιώνα. Και δημιούργησε σύνθετους και γοητευτικούς χαρακτήρες. Στο καινούργιο της μυθιστόρημα στρέφεται στην Ιστορία του παρόντος, όπως έκανε στο Φωτιές του Ιούδα, στάχτες του Οιδίποδα (Καστανιώτης 2009), αλλά είναι η πρώτη φορά που δοκιμάζεται στην εν θερμώ αποτύπωση της κοινωνικής επικαιρότητας. Εδώ οι χαρακτήρες σκιαγραφούνται με πιο αδρές γραμμές, και περισσότερο ξεχωρίζουν οι ατμοσφαιρικές σκηνές δράσης (άλλωστε συνεργάστηκε με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο στην τελευταία ταινία του). Παράδειγμα, οι κινηματογραφικές περιγραφές της όταν παρακολουθεί τη διαδήλωση, όταν ξεδιπλώνονται οι «ομάδες μαχητών» ή όταν γίνεται η επίθεση των νεοναζί στις παράγκες των μεταναστών κ.ά. Σαν να υιοθετεί, δηλαδή, η Γαλανάκη μια δική της εκδοχή new journalism με ποιητικές παρενθέσεις, που ίσως θα ξενίσει τους φανατικούς του λεπτοδουλεμένου, μουσικού και λόγιου ύφους της. Αλλά και πάλι, οι υπερρεαλιστικές εικόνες της θα τους αποζημιώσουν.
Είναι ενδιαφέρον το ότι οι λέξεις ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ, Χρυσή Αυγή, Σύνταγμα, Εξάρχεια, Αττικόν κ.ο.κ. δεν ακούγονται (εξαίρεση η λέξη Μarfin). Η Ακρα Ταπείνωση μιλά για τη «μεγάλη μάχη του άστεως» (η διαδήλωση), για τον «τραγικό χορό» (το θυμωμένο πλήθος), για το «άστεγο σπίτι» (ο δρόμος), τη «χημική ομίχλη» (τα δακρυγόνα), τα «άγρια σμήνη από σπίθες» (οι φωτιές), την «κεντρική δημόσια σκηνή» (η πλατεία Συντάγματος), τη «δολοφονία της προηγούμενης ζωής» (η οικονομική κρίση), το «εφιαλτικό έμβρυο στην καρδιά της γκαστρωμένης Αθήνας» (οι άστεγοι). Μιλά όμως και για έναν άλλο «Περικλή» που μέχρι πριν από λίγες εβδομάδες κοιμόταν «στην είσοδο ενός άδειου μικρομάγαζου»… Η Γαλανάκη, με άλλα λόγια, αρνείται τις λέξεις της ηλεκτρισμένης επικαιρότητας, κι έτσι την αποδαιμονοποιεί, την ανανοηματοδοτεί και υποχρεώνει τον αναγνώστη να την προσεγγίσει παραμερίζοντας τις προκαταλήψεις του.

Το Αττικόν, η Δημοκρατία και ο θηλυκός Μινώταυρος

«Τι είναι το κάψιμο ενός κινηματογράφου, μάνα, που κι εγώ τον είχα κάποτε χαρεί, μπροστά στις δεκάδες αυτοκτονίες ανθρώπων τα τελευταία τούτα χρόνια, μπροστά στη ζωή όσων καταστράφηκαν, όσων βγήκαν να ζήσουνε στους δρόμους, όσων νέων χάνονται άνεργοι εδώ ή φεύγουν να χαθούν για τα καλά στα ξένα; Και μη μου πεις ότι σου κάνω κήρυγμα, απλά τον πόνο του δικού μου του καιρού σού περιγράφω».
Είναι ο γιος της Νύμφης που βλέπει τη μητέρα του να παραδέρνει με την Τειρεσία στη διαδήλωση, και στέλνει κάποιον με μάσκα οξυγόνου να τις τραβήξει παράμερα. Ο ίδιος και η ομάδα του έπρεπε να αχρηστεύσουν τις πυροσβεστικές αντλίες για να υπογραμμίσουν το νόημα αυτής της εξέγερσης, καίγοντας το κτίριο στη Σταδίου και συμβολικά τον πολιτισμό των «κυρίαρχων ελίτ». Στο τέλος της βραδιάς, θα πέσει θύμα συντροφικού μαχαιρώματος και θα συλληφθεί. Αλλά το σχόλιό του θα εξακολουθεί να ισχύει. «Για ποια δημοκρατία μιλάμε, μάνα, σήμερα; Εξαντλείται μόνο σε μια εκλογική διαδικασία η δημοκρατία;»
Ετσι, με επιχειρήματα, αντεπιχειρήματα και βασικά ερωτήματα προχωρά η πλοκή στην πολυφωνική Ακρα Ταπείνωση, και «δένεται» με σχόλια. Και δεν μπορεί παρά να πιστώσει κανείς στη Γαλανάκη την έντιμη και απενοχοποιημένη αποτύπωσή τους, πίσω από την οποία ξεπροβάλλει ωστόσο μια συμφιλιωτική διάθεση -που μοιάζει και δική της- μπροστά σε μια νέα συλλογική πορεία της χώρας. Το σίγουρο είναι ότι η συγγραφέας αρνείται την εξομοίωση των εποχών της δικτατορίας και της κρίσης, ότι αρνείται την άποψη πως για τη σημερινή κατάντια της χώρας ευθύνεται σύσσωμη η γενιά του Πολυτεχνείου, ότι συνηγορεί υπέρ των εξεγερμένων νέων παρότι δεν συμφωνεί μαζί τους, ότι δεν προσχωρεί -όπως άλλοι ομότεχνοί της- στη λεγόμενη «θεωρία των δύο άκρων», ότι θεωρεί τη Χρυσή Αυγή κόμμα εφιαλτικό και άκρως επικίνδυνο για τη δημοκρατία, ότι δεν φοβάται την Αριστερά αφού ξέρει πως οι αριστεροί είναι «πολλών λογιών». Το μυθιστόρημα κλείνει με ένα κρεσέντο, ένα όνειρο της Τειρεσίας αφιερωμένο στον Θόδωρο Αγγελόπουλο, που εκφράζει την αγωνία της Γαλανάκη για την ευρωπαϊκή πορεία της Ελλάδας. Η αλήθεια για την Ευρώπη, γράφει, είναι ότι «έχει μετατραπεί σε θηλυκό Μινώταυρο». Δεν την αγγίζει «κανένα έλεος για τους αθώους» αλλά και «κανένα ξίφος», αφού μπορεί να προβλέψει «τις κουτοπονηριές κάθε χαζοερωτευμένης Αριάδνης».

Πηγή Left.gr

Το ζήτημα πια έχει τεθεί:
Ή θα εξακολουθούμε να γονατίζουμε
Όπως αυτός Ο δραπέτης
Ή θα σηκώσουμε άλλον πύργο ατίθασο
απέναντί τους.

Μιχάλης Κατσαρός

όστρια

Συγγενικές σχέσεις

 

© 2013 "στο... Επτά". All rights resevered. Designed by Templateism

Back To Top